Bài giảng Kinh tế vĩ mô - Chương 5: Tiền tệ, ngân hàng và chính sách tiền tệ

12/12/2010 1 Chương 5 TIỀN TỆ, NGÂN HÀNG VÀ CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ Ch−¬ng 5 tiÒn tÖ, ng©n hµng vµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ Mục tiêu: Tìm hiểu các khái niệm cơ bản về tiền và cung, cầu về tiền Xây dựng mô hình cung - cầu về tiền Phân tích tác động của chính sách tiền tệ Nội dung: Các khái niệm cơ bản về tiền Cung tiền và quản lý cung tiền Cầu về tiền Quan hệ cung – cầu về tiền và lãi suất cân bằng Tác động của chính sách tiền tệ 12/12/2010 2 Tiền là gì? "Những thứ không thể mua được bằng tiền thì sẽ mua được bằng ... rất nhiều tiền" Tiền là tiên là phật, Là sức bật của tuổi trẻ, Là sức khỏe của tuổi già, Là cái đà của danh vọng, Là cái lọng để che thân, Là cán cân của công lý 5.1. MỘT SỐ KHÁI NiỆM CƠ BẢN VỀ TiỀN TiÒn lµ bÊt cø ph−¬ng tiÖn nµo ®−îc thõa nhËn chung ®Ó thanh to¸n cho viÖc giao hµng hoÆc ®Ó tr¶ nî. Nã lµ ph−¬ng tiÖn trao ®æi. 5.1. MỘT SỐ KHÁI NiỆM CƠ BẢN VỀ TiỀN Tiền là gì? §iÒu kiÖn ®−îc chÊp nhËn chung ? Ông A bán 10 con gà Ông A nhận 1,5 tr. đồng Chợ 1,5 tr. đ có ý nghĩa gì? Một năm sau quay lại mua gà? Được bao nhiêu con? 12/12/2010 3 Dự trữ giá trị và vấn đề được chấp nhận chung? 5.1. MỘT SỐ KHÁI NiỆM CƠ BẢN VỀ TiỀN Phương tiện trao đổi Dự trữ giá trị Đơn vị đo lường (hạch toán) Các chức năng của tiền 5.1. MỘT SỐ KHÁI NiỆM CƠ BẢN VỀ TiỀN Các loại tiền trong nền kinh tế hiện đại Tiền mặt Các khoản gửi không kỳ hạn Các khoản gửi kỳ hạn ngắn Các khoản gửi kỳ hạn dài Ví dụ: Tiền của một gia đình nằm ở những đâu? Các loại tiền Tiền hàng hóa Tiền quy ước Giấy bạc NHTƯ Tiền NHTM (các khoản gửi) 12/12/2010 4 Đo lường lượng tiền VÝ dô: __________________________________________ TiÒn mÆt trong l−u hµnh + TiÒn thu ®−îc trong ngµy ®ang l−u gi÷ ë ng©n hµng vµ c¸c kho¶n göi ë ng©n hµng trung −¬ng. _________________________________________ = C¬ sè tiÒn M0 ___________________________________________ TiÒn mÆt trong l−u hµnh + C¸c kho¶n göi kh«ng kú h¹n (kh«ng cã l·i suÊt) + C¸c kho¶n göi kh«ng kú h¹n (cã l·i suÊt),........ ________________________________________ = Cung øng tiÒn M1 + TiÒn göi cã kú h¹n ng¾n + TiÒn tiÕt kiÖm,....... __________________________________ = Cung øng tiÒn M2 + TiÒn göi cã kú h¹n dµi + .............. _______________________________________ = Cung øng tiÒn M3 + Chøng kho¸n kho b¹c ng¾n h¹n, th−¬ng phiÕu, hèi phiÕu ®−îc ng©n hµng chÊp nhËn....... ________________________________________________ = L B¶ng 8.1. C¸c ®¹i l−îng ®o tæng l−îng tiÒn 5.1. MỘT SỐ KHÁI NiỆM CƠ BẢN VỀ TiỀN 5.2. CÁC CHỦ THỂ THAM GIA VÀO QUÁ TRÌNH CUNG ỨNG TiỀN Ngân hàng trung ương Ngân hàng thương mại Người gửi tiền Người vay tiền 12/12/2010 5 5.3.1. Chøc n¨ng cña ng©n hµng trung −¬ng - Ph¸t hµnh tiÒn - Lµ ng©n hµng cña c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i. - Chøc n¨ng lµ ng©n hµng cña chÝnh phñ. - KiÓm so¸t møc cung tiÒn. - Hç trî, gi¸m s¸t vµ ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng cña c¸c thÞ tr−êng tµi chÝnh. - Chøc n¨ng thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. 5.3. Ng©n hµng trung −¬ng vµ viÖc cung øng tiÒn c¬ së 5.3.2. Cung øng tiÒn c¬ së Ví dụ: Ông A in lậu 20 tỷ đồng
Mua tài sản Tài sản Hàng hóa Xe tải Cho vay Trái phiếu Cổ phiếu Đất đai Ngoại tệ . Tổng: 20 tỷ Giá trị 1 tỷ 3 tỷ 2 tỷ 3tỷ 4 tỷ 4 tỷ 2 tỷ Tổng: 20 tỷ Khi ông A sử dụng tiền để mua hàng hóa, cho vay, tiền đi vào lưu thông. Tài sản của ông ta từ đâu ra? Chú ý các kênh mà NHTƯ đưa tiền vào lưu thông 5.3. Ng©n hµng trung −¬ng vµ viÖc cung øng tiÒn c¬ së 12/12/2010 6 Bảng cân đối kế toán của ngân hàng trung ương (dạng đơn giản) Tài sản Giá trị Nguồn vốn Giá trị Trái phiếu của chính phủ Cho vay 900 100 Dự trữ ngân hàng Tiền mặt trong lưu thông 200 800 Tổng 1000 Tổng 1000 Tiền cơ sở do NHTW phát hành: 1000 5.3. Ng©n hµng trung −¬ng vµ viÖc cung øng tiÒn c¬ së 5.3.2. Cung øng tiÒn c¬ së NHTƯ Chuẩn bị tiền Phát hành Cho vay (cho các NHTM vay,) Mua tài sản (mua trái phiếu chính phủ, ngoại tệ) 5.3. Ng©n hµng trung −¬ng vµ viÖc cung øng tiÒn c¬ së NHTƯ 12/12/2010 7 5.4. ng©n hµng th−¬ng m¹i vµ viÖc t¹o ra tiÒn göi 5.4.1. Ng©n hµng th−¬ng m¹i Kh¸i niÖm Ng©n hµng th−¬ng m¹i lµ trung gian tµi chÝnh cã giÊy phÐp kinh doanh cña chÝnh phñ ®Ó cho vay tiÒn vµ më c¸c kho¶n tiÒn göi, kÓ c¶ c¸c kho¶n tiÒn göi mµ dùa vµo ®ã cã thÓ ph¸t sÐc. Chức năng - Chøc n¨ng trung gian. - Chøc n¨ng trung gian thanh to¸n vµ qu¶n lý c¸c ph−¬ng tiÖn thanh to¸n. - ChuyÓn ho¸ c¸c ph−¬ng tiÖn tiÒn tÖ - Lµm dÞch vô tµi chÝnh vµ c¸c dÞch vô kh¸c - Tham gia thÞ tr−êng 5.4.2. Ngân hàng thương mại tạo ra tiền Ví dụ: Ông A gửi 100 vào NHTM Cho vay 90% Dự trữ 10% Người vay rút tiền chi tiêu Lượng tiền trở lại lưu thông là 90 Kết quả: + Tiền trong lưu thông giảm 100 + Tiền trong lưu thông tăng 90 Tiền trong lưu thông giảm 10 Phương tiện thanh toán mới: khoản gửi: 100 5.4. ng©n hµng th−¬ng m¹i vµ viÖc t¹o ra tiÒn göi 12/12/2010 8 B−íc 1 D=100 dù tr÷ 10 Cho vay 90 TiÒn trong l−u th«ng D=90 D=81 B−íc 2 B−íc 3 B−íc n dù tr÷ 9 dù tr÷ 8,1 Cho vay 81 Cho vay 72,9 TiÒn trong l−u th«ng H×nh 5.2. Qu¸ tr×nh t¹o ra tiÒn göi cña hÖ thèng ng©n hµng th−¬ng m¹i Hệ thống NHTM tạo ra tiền 5.4. ng©n hµng th−¬ng m¹i vµ viÖc t¹o ra tiÒn göi 5.4. ng©n hµng th−¬ng m¹i vµ viÖc t¹o ra tiÒn göi Tổng các khoản gửi mà hệ thống NHTM tạo ra là: 1 d∑ D = tiền dự trữ X Hệ thống NHTM tạo ra tiền Σ D = 100 + 100×0,9 + 100×0,92 + 100×0,93 + ... = 100 = 1000. 1 1-0,9 12/12/2010 9 Ví dụ: Phát hành 1000 tờ loại 1$
M0 =1000. Có NHTM M0 =1000
Trong lưu thông: 400
Dự trữ NHTM: 600 M1 = Tiền trong lưu thông + Các khoản gửi giao dịch d=100%
M1 =400+600x1/100% = 1000 d=10%
M1 =400+600x1/10% = 6400 d=5 %
M1 =400+600x1/5% = 12400 d=2%
M1 =400+600x1/2% = 30400 5.4. ng©n hµng th−¬ng m¹i vµ viÖc t¹o ra tiÒn göi M1 = ƒ(M0; d) Tỷ lệ dự trữ Do nhu cầu kinh doanh Quản lý của NHTƯ đối với hoạt động kinh doanh của NHTM Quản lý cung tiền của NHTƯ
Tỷ lệ dự trữ bắt buộc Bảng cân đối tài sản của hệ thống NHTM (Tỷ lệ dự trữ thực tế là 10%) Tài sản Giá trị Nguồn vốn Giá trị Dự trữ ngân hàng Cho vay đầu tư 200 1800 Tiền ký gửi 2000 Tổng 2000 Tổng 2000 5.4. ng©n hµng th−¬ng m¹i vµ viÖc t¹o ra tiÒn göi 12/12/2010 10 5.5. kiÓm so¸t cung tiÒn cña Ng©n hµng trung −¬ng Kiểm soát M1 Quan hệ giữa M0 và M1 CÇu vÒ tiÒn c¬ së: Md = dD + ctmD = (d+ctm )D; Cung tiÒn cña NHT¦ M0 = Md Ho¹t ®éng cña NHTM T¹o ra tiÒn göi D víi sè nh©n tiÒn: 1/d Cung tiÒn M1 = D+ctmD = (1+ctm)D Các khoản gửi không kỳ hạn D Dự trữ: dD Tiền trong lưu thông: ctmD Tiền cơ sở - M0 Møc cung øng tiÒn M1 = D + ctmD 1+ ctm d+ ctmM1 = M0 1 dD = tiền dự trữ X M0 = (d+ctm )D;
D=M0 /(d+ctm ) Kiểm soát M1 (tiếp) M1 = ƒ(M0; d) 1+ ctm d+ ctmSố nhân tiền = = 4
M1= 4x4500=18000 Ví dụ về cung tiền: Có M0=4500; ctm =20%; d=10%; D = 15000 Dự trữ =1500 Tiền trong lưu thông =3000 M0=4500 M1 = 3000+ 15000=18000 Số nhân tiền=1/d=10 ∆M0 ∆ lượng trái phiếu năm giữ - Nghiệp vụ thị trường mở ∆ lượng tiền cho vay – ∆ lãi suất chiết khấu ∆M1 ∆d 5.5. kiÓm so¸t cung tiÒn cña Ng©n hµng trung −¬ng 12/12/2010 11 ST T Các chỉ tiêu Giá trị 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Tiền mặt Các khoản tiền gửi giao dịch Tổng cung tiền M1 (=1+2) Dự trữ bắt buộc Dự trữ dư thừa Tổng dự trữ của các ngân hàng thương mại Lượng trái phiếu chính phủ do dân chúng nắm giữ Tỷ lệ chiết khấu Tỷ lệ dự trữ bắt buộc 100 240 340 60 0 60 460 7% 25% Ví dụ về thay đổi cung tiền 5.5. kiÓm so¸t cung tiÒn cña Ng©n hµng trung −¬ng D = 240 Dự trữ dD=60 Tiền trong lưu thông ctmD=100 M0=100+60 M1 = 100+ 240=340 Số nhân tiền=1/d=4 Tình trạng ban đầu 5.5. kiÓm so¸t cung tiÒn cña Ng©n hµng trung −¬ng 12/12/2010 12 Để tăng cung tiền ∆M1= 60? Giả định tiền mặt do dân chúng nắm giữ không đổi
∑D=240+60=300; Dự trữ là 60
d=0,2=20%; ∆d=-5%. (Khi đó số nhân tiền 1/d=5). Ví dụ về thay đổi cung tiền (tiếp theo) D = 240+60=300 Dự trữ dD=60 Tiền trong lưu thông ctmD=100 M0=100+60 M1 = 100+ 300=400 Số nhân tiền=1/d=5 5.5. kiÓm so¸t cung tiÒn cña Ng©n hµng trung −¬ng ∆ tỷ lệ dự trữ bắt buộc ∆ tỷ lệ chiết khấu: - Có 1/d=4
∆M0 =15. Tỷ lệ chiết khấu phải giảm sao cho các NHTM vay thêm 15. Nghiệp vụ thị trường mở: - Có 1/d=4
∆M0 =15. NHTƯ cần mua thêm lượng trái phiếu giá trị là 15. Ví dụ về thay đổi cung tiền (tiếp theo) D = 240; ∆D=60 Dự trữ =60; ∆ dự trữ =15 Tiền trong lưu thông =100 M0=100+60; ∆M0=15 1 1M = 100+ 240=340; ∆M =60 Số nhân tiền=1/d=4 5.5. kiÓm so¸t cung tiÒn cña Ng©n hµng trung −¬ng ∆M0 12/12/2010 13 CÇu vÒ tiÒn (Md-demand for Money) lµ toµn bé l−îng tiÒn mµ c¸c t¸c nh©n cña nÒn kinh tÕ muèn n¾m gi÷. Giữ tiền để làm gì? Cầu giao dịch: Md/P=ƒ(Y) Cầu dự phòng: Md/P=ƒ(Y) Cầu đầu cơ: Md/P=ƒ(R) 5.6. CÇu vÒ tiÒn Khái niệm Hàm cầu về tiền R1 =15% R2 =3% R t A B Có 10 tỷ đồng Tiền Vàng Đất đai Cổ phiếu Trái phiếu . Md/P = ƒ(Y;R) + - R R1 Md/P (Y1) Md/P H.5.0. Đường cầu Md/P=ƒ(R) P P1 DD QD Đường cầu về tiền Hàm cầu về tiền Md/P=hY+N-mR Md/P = ƒ(Y;R) + - Với Y cho trước
Md/P= ƒR) 5.6. CÇu vÒ tiÒn R 5 Md/P (Y1) 9000 10000 Md/P Ví dụ: Cho Md/P=2Y+1000-200R Với Y1=4500
Md/P=10000-200R 12/12/2010 14 Ví dụ về đường cầu về tiền và dịch chuyển của nó: Cho Md/P=2Y+1000-200R Với Y1=4500 có Md/P=10000-200R Với Y2 =5000 có Md /P=11000-200R R 5 Md/P (Y1) Md/P(Y2) 9000 10000 11000 Md/P R Md/P (Y1) Md/P(Y2) Y2> Y1 5.6. CÇu vÒ tiÒn Dịch chuyển đường cầu về tiền R Md(Y) Ms/P M/P R0 H×nh 5.4. Cung, cÇu vµ c©n b»ng trªn thÞ tr−êng tiÒn tÖ 5.7. QUAN HỆ CUNG – CẦU VỀ TiỀN VÀ LÃI SuẤT CÂN BẰNG R R1 Md/P (Y1) Md/P P P0 Q0 Q SS DD       = −+= const P M mRNhY P M s d Hệ phương trình Đồ thị 12/12/2010 15 m/P R MS/P Md/P R1 R Md(Y2) Md(Y1) Ms/P M/P R0 H×nh 5.5. DÞch chuyÓn ®−êng cung, cÇu trªn thÞ tr−êng tiÒn tÖ        = −= 9000P sM 200R10000P dM Ví dụ:
R* =5 R 5 Md/P (Y1) 9000 10000 M/P Ms/P Thay đổi cung, cầu về tiền 5.7. QUAN HỆ CUNG – CẦU VỀ TiỀN VÀ LÃI SuẤT CÂN BẰNG Đầu tư và lãi suất §−êng ®Çu t− R I H×nh 5.6. LWi suÊt vµ chi tiªu ®Çu t− cã kÕ ho¹ch R1 R2 I1 I2 ∆I I1 I2 Yad ∆I ∆Y=k.∆I Y2ad Y1adR1 R2 Md M1S M2S I=ƒ(R) R1 R2 Y1 Y2 H×nh 5.7. Cung tiÒn t¨ng t¸c ®éng ®Õn s¶n l−îng th«ng qua viÖc gi¶m lWi suÊt Ms/P
R
I
Yad
Y Y
Md/P
R R
I Tác động của chính sách tiền tệ 5.8. TÁC ĐỘNG CỦA CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ 12/12/2010 16 Ví dụ về tác động của chính sách tiền tệ     = += YadY 0,8Y900adY
Y1=4500 Thị trường hàng hóa Cho C=100+0,8Y; I=500-20R; G=400 Ở mức R1 =5
I1 =400; C=100+0,8Y; G=400         = −+= 9000 P sM 200R10002Y P dM Thị trường tiền tệ Với Y1=4500, có        = −= 9000 P sM 200R10000 P dM
R1=5. 5.8. TÁC ĐỘNG CỦA CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ 5.8. TÁC ĐỘNG CỦA CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ R 5 Md/P (Y1=4500) 9000 1000 M/P Ms/PYad 4500 Y Yad(R1=5) Hai thị trường đồng thời cân bằng: Y1 =4500; R1 =5. 12/12/2010 17 Cho ∆Ms/P=400. Ban đầu Y1=4500 chưa thay đổi, có        = −= 9400 P sM 200R10000 P dM
R2=3
I2=440
Yad tăng
Y2=4700. Khi Y2 =4700, cầu về tiền tăng
R giảm .
Y R
Câu hỏi: sau khi cung tiền thực tế tăng 400
Y, R? Ví dụ về tác động của chính sách tiền tệ (tiếp) 5.8. TÁC ĐỘNG CỦA CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ Yad 4500 4700 Y Yad(R1=5) R 5 3 Md/P(Y1=4500) 9000 9400 M/P Ms/P