Bài giảng Kế toán tài chính II - Chương 1: Kế toán các giao dịch ngoại tệ

CHÖÔNG TRÌNH KTTC II Chöông 1: KT caùc giao dòch ngoaïi tệ Chöông 2: KT phải thu phải trả nội bộ Chöông 3: KT ñaàu tö taøi chính Chöông 4: KT baát ñoäng saûn ñaàu tö Chöông 5: KT thueâ taøi saûn Chöông 6: KT phát hành TP, TP chuyển đổi, CP, CP quỹ. Chương 7: KT Nợ vay & chi phí đi vay. CHƯƠNG 1 KẾ TOÁN CÁC GIAO DỊCH NGOẠI TỆ Tài liệu Chuẩn mực kế toán 10 – Ảnh hưởng của việc thay đổi tỷ giá hối đoái. Thông tư 201/2009/TT-BTC ban hành ngày 15/10/2009 hướng dẫn xử lý các khoản CLTG. Thông tư Thông tư số 177/2009/TT – BTC ngày 10 tháng 9 năm 2009 - hướng dẫn xác định thu nhập chịu thuế đối với chênh lệch tỷ giá của các khoản nợ phải trả bằng ngoại tệ. 1.1 Tổng quan về các giao dịch ngoại tệ 1.1.1 Các khái niệm cơ bản Đơn vị tiền tệ kế toán: sử dụng chính thức trong việc ghi sổ kế toán và lập BCTC. Ngoại tệ là đơn vị tiền tệ khác với đơn vị tiền tệ kế toán của một doanh nghiệp. Tỷ giá hối đoái là tỷ giá trao đổi giữa hai đơn vị tiền tệ Chênh lệch tỷ giá hối đoái: phát sinh từ việc trao đổi thực tế hoặc quy đổi của cùng một số lượng ngoại tệ sang đơn vị tiền tệ kế toán theo các tỷ giá hối đoái khác nhau, gồm: - Chênh lệch tỷ giá phát sinh trong kỳ (chênh lệch tỷ giá đã thực hiện) - Chênh lệch tỷ giá do đánh giá lại các khoản mục tiền tệ (chênh lệch tỷ giá chưa thực hiện). Tỷ giá hối đoái cuối kỳ là tỷ giá hối đoái sử dụng tại ngày lập bảng cân đối kế toán. 1.1.1 Các khái niệm cơ bản Các khoản mục tiền tệ: tiền và các khoản tuơng đương tiền, các khoản phải thu, nợ phải trả bằng một lượng tiền cố định hoặc có thể xác định được. Khoaûn muïc tieàn teä bao gồm các TK : Nhoùm voán baèng tieàn: TK 111,112,113 Caùc khoaûn töông ñöông tieàn: chi tieát 121,128 - Caùc khoaûn phaûi thu: TK131,136,138,141,144 - Caùc khoaûn phaûi traû : TK 331,336,338… - Caùc khoaûn nôï vay: TK 311,315,341, 342… Các khoản mục phi tiền tệ là các khoản mục không phải là các khoản mục tiền tệ. 1.1.2 Kế toán ghi nhận ban đầu các giao dịch bằng ngoại tệ * Một giao dịch bằng ngoại tệ là giao dịch được xác định bằng ngoại tệ hoặc yêu cầu thanh toán bằng ngoại tệ * Một giao dịch bằng ngoại tệ phải được hạch toán và ghi nhận ban đầu theo đơn vị tiền tệ kế toán bằng việc áp dụng tỷ giá hối đoái giữa đơn vị tiền tệ kế toán và ngoại tệ tại ngày giao dịch. 1.2 Kế toán các giao dịch bằng ngoại tệ 1.2.1 Nguyên tắc ghi nhận Nghiệp vụ kinh tế phát sinh bằng ngoại tệ -> ghi sổ kế toán và lập BCTC theo một đơn vị tiền tệ thống nhất là Đồng Việt Nam, hoặc đơn vị tiền tệ chính thức sử dụng trong kế toán (nếu được chấp thuận) Doanh nghiệp đồng thời phải theo dõi nguyên tệ trên sổ kế toán chi tiết các tài khoản: Tiền mặt, tiền gửi ngân hàng, Tiền đang chuyển, các khoản phải thu, các khoản phải trả và TK 007 “Ngoại tệ các loại” 1.2.1 Nguyên tắc ghi nhận Các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ: ghi nhận số phát sinh ban đầu -> tỷ giá giao dịch thực tế hoặc theo tỷ giá GDBQ liên ngân hàng tại thời điểm nghiệp vụ kinh tế phát sinh. Khi chi tiền, thu được nợ, trả nợ bằng ngoại tệm -> theo tỷ giá ghi trên sổ kế toán. (Tỷ giá ghi trên sổ kế toán được xác định bằng một trong các phương pháp: Tỷ giá bình quân gia quyền; tỷ giá nhập trước xuất trước;…) Các khoản mục phi tiền tệ có gốc ngoại tệ như hàng tồn kho, tài sản cố định, doanh thu, chi phí thì khi ghi nhận số phát sinh ban đầu phải quy đổi ra Đồng Việt Nam theo tỷ giá hối đoái của ngày giao dịch. Cuối năm tài chính, doanh nghiệp phải đánh giá lại số dư cuối kỳ của các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ theo tỷ giá GDBQ liên ngân hàng do Ngân hàng Nhà Nước Việt Nam công bố tại thời điểm lập báo cáo tài chính cuối năm. Xử lý chênh lệch tỷ giá: tuỳ thuộc vào loại CLTG và từng giai đoạn hoạt động của doanh nghiệp. Nguyeân taéc haïch toaùn ngoaïi teä DN ñang hoaït ñoäng SXKD DN ñang XDCB (tröôùc hoaït ñoäng) Khi NVKT FS baèng NTeä ñeàu phaûi ghi soå baèng tieàn VN (TGGD or TGBQLNH)(tröø tröôøng hôïp ñöôïc pheùp sd 1 ñvò tieàn teä thoâng duïng khaùc) Khi FS taêng Ghi theo TGGDTT or TGBQLNH taïi thôøi ñieåm FS Nteä Nguyeân teä: 007 Khi FS giaûm - TK voán = tieàn: Aùp duïng FIFO, LIFO, BQGQ, ÑD - Caùc khoaûn phaûi thu phaûi traû: Ghi theo tyû giaù luùc ghi nhaän Nôï (CL TG neáu coù: 635 or 515) Ñ/v DN ñang HÑ SXKD Ñaùnh giaù laïi KMTT coù goác ngoaïi teä (theo TGBQLNH 31/12) CLTG TK4131 TK 635 or 515 Xöû lyù CLTG (cuoái naêm): Buø tröø Nôï, Coù 4131, CL KC: Cuoái naêm taøi chính: Ñoái vôùi DN ñang ñaàu tö XDCB (tröôùc hoïat ñoäng): Xöû lyù CLTG. KC vaøo 635 or 515 KC vaøo 242 or 3387 Thôøi gian khoâng quaù 5 naêm KC vaøo 242 or 3387 Phaân boå daàn vaøo 635 or 515 Thôøi gian khoâng quaù 5 naêm HT TK 4132 Khi keát thuùc g/ñ XDCB HT 4132 Xöû lyù CLTG (Khi keát thuùc g/ñ XDCB) CLTG FS trong kyø CLTG do Ñaùnh giaù Laïi cuoái naêm 1.2.2 Chứng từ và Tài khoản kế toán sử dụng a/Chứng từ Hoá đơn mua bán hàng hoá dịch vụ các loại Các loại chứng từ liên quan khác như phiếu thu, phiếu chi, GBN, GBC, bảng niêm yết tỷ giá hối đoái… Bảng kê chi tiết số dư cuối kỳ các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ 1.2.2 Chứng từ và Tài khoản kế toán sử dụng b/Tài khoản * Tài khoản 413 – Chênh lệch tỷ giá hối đoái - Tài khoản 4131 – Chênh lệch tỷ giá hối đoái đánh giá lại cuối năm tài chính. - Tài khoản 4132 – Chênh lệch tỷ giá hối đoái trong giai đoạn đầu tư xây dựng cơ bản. * Tài khoản khác:TK 242, TK 3387, TK 635, TK 515… 1.2.3 Kế toán các GDNT trong giai đoạn doanh nghiệp đã đi vào hoạt động SXKD a/ Kế toán ghi nhận giao dịch phát sinh bằng ngoại tệ và xử lý chênh lệch tỷ giá phát sinh trong kỳ Nguyên tắc: Trong kỳ, DN phải quy đổi các nghiệp vụ kinh tế phát sinh bằng ngoại tệ ra đồng Việt Nam để ghi sổ kế toán. Chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh trong kỳ (nếu có) được xử lý: CL Lãi tỷ giá - doanh thu hoạt động tài chính trong kỳ; CL Lỗ tỷ giá - chi phí tài chính trong kỳ. Sơ đồ 1.1: Kế toán chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh trong kỳ trong giai đoạn doanh nghiệp đã đi vào hoạt động kinh doanh Sơ đồ 1.1: Kế toán chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh trong kỳ trong giai đoạn doanh nghiệp đã đi vào hoạt động kinh doanh 1.2.3 Kế toán các GDNT trong giai đoạn doanh nghiệp đã đi vào hoạt động SXKD b/ Kế toán chênh lệch tỷ giá đánh giá lại cuối năm tài chính Nguyên tắc: Cuối năm tài chính, doanh nghiệp đánh giá lại số dư gốc ngoại tệ của các khoản mục tiền tệ theo tỷ giá hối đoái giao dịch bình quân liên ngân hàng do Ngân hàng Nhà Nước Việt Nam công bố tại thời điểm lập báo cáo tài chính cuối năm. Chênh lệch tỷ giá do đánh giá lại số dư các khoản mục tiền tệ có nguồn gốc ngoại tệ cuối năm tài chính (nếu có) được ghi nhận vào tài khoản 413 (4131), số chênh lệch này được xử lý như sau: Sơ đồ 1.2 Kế toán CLTG do đánh giá lại các KMTT có gốc ngoại tệ vào cuối năm tài chính(theo VAS 10) b/ Kế toán chênh lệch tỷ giá đánh giá lại cuối năm tài chính * Xử lý CLTG do đánh giá lại cuối năm các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ theo hướng dẫn tại thông tư số 201/2009/TT-BTC do Bộ tài chính ban hành ngày 15/09/2009: - Đối với CLTG do đánh giá lại các khoản mục tiền tệ: tiền mặt, tiền gửi, tiền đang chuyển, các khoản nợ ngắn hạn (1 năm trở xuống) có gốc ngoại tệ tại thời điểm lập báo cáo tài chính: để số dư trên báo cáo tài chính, đầu năm sau ghi bút toán ngược lại để xoá số dư. b/ Kế toán chênh lệch tỷ giá đánh giá lại cuối năm tài chính Đối với CLTG do đánh giá lại số dư cuối năm của các khoản nợ dài hạn (trên 1 năm) có gốc ngoại tệ tại thời điểm lập báo cáo tài chính: => Các khoản nợ phải thu dài hạn: - CL lãi tỷ giá hạch toán vào DT tài chính trong kỳ. - CL lỗ tỷ giá hạch toán vào CP tài chính trong kỳ. => Các khoản nợ phải trả dài hạn - CL lãi tỷ giá hạch toán vào DT tài chính trong kỳ. - CL lỗ tỷ giá hối đoái hạch toán vào CP tài chính trong kỳ. Trường hợp hạch toán CL vào chi phí làm KQKD công ty bị lỗ thì có thể phân bổ một phần chênh lệch tỷ giá tối đa không quá 5 năm (Mức hạch toán trong năm ít nhất cũng phải bằng CLTG của số dư ngoại tệ dài hạn phải trả trong năm đó ) Sơ đồ 1.3 Kế toán CLTG do đánh giá lại các KMTT có gốc ngoại tệ vào cuối năm tài chính (theo TT 201) Thông tư số 177/2009/TT – BTC ngày 10 tháng 9 năm 2009 Lưu ý: Thông tư số 177/2009/TT – BTC ngày 10 tháng 9 năm 2009 - hướng dẫn xác định thu nhập chịu thuế đối với chênh lệch tỷ giá của các khoản nợ phải trả bằng ngoại tệ. Đối với các khoản nợ phải trả có gốc ngoại tệ: các khoản lỗ, lãi CLTG phát sinh trong kỳ và lỗ, lãi CLTG do đánh giá lại các khoản nợ phải trả bằng ngoại tệ cuối năm tài chính được tính vào chi phí hoặc thu nhập khi xác định thu nhập chịu thuế TNDN trong kỳ. VD: Taïi 1 DN coù soá dö ñaàu kyø ôû 1 soá TK nhö sau: TK 1112: 57.000.000ñ (3.000USD) TK 1122: 158.000.000 ( 8.000USD) Trong kyø coù caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh sau 1/ Baùn haøng thu ngoïai teä 10.000USD baèng TGNH. TGBQLNH: 19.100ñ/USD. 2/ Duøng TGNH ñeå kyù quyõ môû L/C 12.000USD, NH ñaõ gôûi giaáy baùo Coù. TGBQLNH: 19.200ñ/USD. 3/ Nhaäp khaåu haøng hoùa, giaù treân hoaù ñôn 12.000USD, NH ñaõ duøng tieàn kyù quyõ ñeå thanh toaùn vôùi beân baùn. TGBQLNH: 19.300ñ/USD 4/ Xuaát khaåu haøng hoaù, giaù baùn treân hoaù ñôn 16.000USD, tieàn chöa thu. TGBQLNH: 19.400ñ/USD. 5/ Nhaäp khaåu vaät lieäu giaù 6.000USD, chöa traû tieàn. TGBQLNH: 19.250ñ/USD. 6/ Chi TM 600USD tieáp khaùch ôû nhaø haøng . TGTT: 19.300ñ/USD. 7/ Nhaän giaáy baùo Coù cuûa NH thu tieàn ôû nghieäp vuï 4 ñuû. TGBQLNH: 19.350ñ/USD. 8/ Baùn 7.000USD chuyeån khoaûn thu tieàn maët VN. TGTT: 19.320ñ/USD. 9/ Chi TGNH traû tieàn ôû nghieäp vuï 5 ñuû. TGBQLNH: 19.310ñ/USD. 11/ Nhaäp khaåu haøng hoaù trò giaù 4.000USD, tieàn chöa traû. TGBQLNH: 19.220/USD Yeâu caàu: Ñònh khoaûn caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh treân. Cho bieát ngoaïi teä xuaát theo phöông phaùp FIFO. Cuoái naêm ñaùnh giaù laïi nhöõng khoaûn muïc tieàn teä coù goác ngoaïi teä theo tyû giaù BQLNH 19.250ñ/USD. 1.2.4. Kế toán các GDNT trong giai đoạn doanh nghiệp đầu tư xây dựng hình thành TSCĐ (giai đoạn trước hoạt động) a/ Kế toán GDNT phát sinh trong kỳ và đánh giá lại cuối kỳ các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ. Nguyên tắc: Toàn bộ CLTG phát sinh trong kỳ và CLTG do đành giá lại cuối kỳ các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ trong giai đoạn DN đầu tư XDCB được ghi nhận lũy kế vào TK 413(4132) Sơ đồ 1.4 Kế toán CLTG đoái phát sinh trong kỳ trong giai đoạn doanh nghiệp đầu tư XDCB Sơ đồ 1.5 Kế toán CLTG do đánh giá lại cuối năm tài chính trong giai đoạn doanh nghiệp đầu tư XDCB 1.2.4. Kế toán các GDNT trong giai đoạn doanh nghiệp đầu tư xây dựng hình thành TSCĐ (giai đoạn trước hoạt động) b/ Kế toán xử lý CLTG khi doanh nghiệp hoàn thành giai đoạn đầu tư xây dựng TSCĐ chuyển sang giai đoạn SXKD Nguyên tắc: CLTG phát sinh trong giai đoạn đầu tư xây dựng được phân bổ dần vào thu nhập hoặc chi phí sản xuất, kinh doanh trong thời gian tối đa là 5 năm. Sơ dồ 1.6 Kế toán xử lý CLTG khi doanh nghiệp hoàn thành đầu tư xây dựng chuyển sang giai đoạn SXKD Keá toaùn xuaát nhaäp khaåu tröïc tieáp haøng hoaù  Keá toaùn nhaäp khaåu tröïc tieáp: Chöùng töø: Beân baùn giao cho beân mua boä hoà sô goàm caùc chöùng töø sau: – Invoice (Hoaù ñôn) – Packing list (Phieáu ñoùng goùi) – Specification (Tôø keâ chi tieát ) – Bill of lading (Vaän ñôn ñöôøng bieån) – Insurance policy (Hoaù ñôn baûo hieåm) – Vaø moät soá chöùng töø khaùc (tuyø thuoäc vaøo tính chaát haøng hoaù vaø phöông thöùc giao haøng) 111,112,… 144 331 1561 3333 33312 133 1562 (1a)Kyù quyõ CLTG (2)Traû tieàn CLTG (3)Nhaäp haøng CLTG (4) Thueá nhaäp khaåu (5)VAT haøng NK (6) Chi phí nhaäp haøng KT nhaäp khaåu haøng hoaù tröïc tieáp (7) Nộp thuế NK 1 loâ haøng coù giaù treân invoice 10.000USD. Thueá NK 5%, thueá VAT cuûa haøng NK 10%. Ñaõ noäp thueá baèng TGNH. Haøng veà ñaõ nhaäp kho ñuû, tieàn chöa traû ngöôøi baùn.TGTT: 19.610ñ/USD. Chi phí VC, boác dôõ, laøm thuû tuïc haûi quan 3.300.000ñ, trong ñoù thueá 300.000ñ th/toaùn baèng tieàn taïm öùng. Cuoái thaùng nhaän ñöôïc giaáy baùo nôï cuûa NH traû tieàn cho ngöôøi baùn ñuû. Thuû tuïc phí NH 55USD, trong ñoù thueá 5 USD. TGTT: 19.620ñ/USD. Nhaäp khaåu tröïc tieáp Keá toaùn xuaát khaåu tröïc tieáp Chöùng töø: - Hoaù ñôn (commercial invoice) - Hoaù ñôn ñöôøng bieån (bill of lading) - Giaáy chöùng nhaän baûo hieåm( Insurance certificate) - Giaáy chöùng nhaän phaåm chaát (certificate of quality) - Giaáy chöùng nhaän soá löôïng, troïng löôïng (certificate of quantity/weight). - Giaáy chöùng nhaän xuaát xöù (certificate of original) - Phieáu ñoùng goùi (Parking list)… Thuû tuïc xuaát haøng: Kyù keát HÑ KT Môû LC (letter credid): Neáu thanh toaùn theo phöông thöùc LC). Xin giaáy pheùp xuaát khaåu. Chuaån bò haøng hoaù vaø laøm thuû tuïc haøng hoaù. Thueâ taøu (neáu trong HÑ beân baùn phaûi chôû haøng ñeán ñòa ñieåm ñích theo quy ñònh). Mua baûo hieåm (neáu phaûi mua baûo hieåm) Laøm thuû tuïc kieåm nghieäm, kieåm dòch. Laøm thuû tuïc haûi quan Giao haøng xuaát khaåu Laäp chöùng töø thanh toaùn Keá toaùn dT xuaát khaåu haøng tröïc tieáp noäp thueá CP xuaát haøng Thueá XK phaûi noäp 111, 112 3333 511 131, 1122 641 TGTT TGTT DThu xuaát khaåu 155,1561 632 GVHB 111,112… 521,531,532 KT caùc khoaûn laøm giaûm DT 511 Cuoái thaùng keát chuyeån Tröôøng hôïp haøng baùn bò traû laïi, ghi theâm buùt toaùn: Nôï 156 Giaù voán haøng bò traû laïi Coù 632 Neáu haøng bò traû laïi coøn göûi ôû beân mua ghi Nôï 157/Coù 632 Ghi theo TG luùc Ghi nhaän DT TG xuaát ngoaïi teä XK 1 loâ haøng coù giaù xuaát kho 150.000.000ñ, giaù baùn treân invoice 12.000USD, haøng ñaõ giao leân taøu, tieàn chöa thu. Thueá XK phaûi noäp 2%, ñaõ noäp thueá = TM, thueá VAT = 0.TGTT: 19.612ñ/USD. Chi phí laøm thuû tuïc haûi quan 3.500.000ñ, trong ñoù thueá 300.000ñ traû baèng TM. Vaøi ngaøy sau nhaän ñöôïc giaáy baùo Coù cuûa NH thu tieàn cuûa ngöôøi mua ñuû, ghi taêng TGNH 11.934 USD,tröø thuû tuïc phí ngaân haøng 66 USD, trong ñoù thueá 6 USD.TGTT: 19.610ñ/USD Xuaát khaåu tröïc tieáp