Bài giảng Hệ quản trị cơ sở dữ liệu (Oracle) - Chương 4: Lập trình PL/SQL - Nguyễn Thị Mỹ Dung

Bài giảng HQT Cơ sở dữ liệu (ORACLE) Số tc: 3; LT: 25; Btập: 20 GV: Nguyễn Thị Mỹ Dung Khối lớp: Đại học L2 1 NỘI DUNG MÔN HỌC 2 1 2 3 4 Chương 1: Tổng quan về Oracle (2) Chương 2: Cơ bản về Oracle (2) Chương 3: Truy vấn SQL (12) Chương 4: Lập trình PL/SQL (9) 5 6 Chương 5: Procedure, Trigger, Function (12) Chương 6: Quản trị người dùng (4) 7 Chương 7: Kết nối CSDL với Oracle (4) Chương 4: Lập trình PL/SQL I. Cấu trúc chương trình PL/SQL II. Các kiểu dữ liệu cơ bản của PL/SQL III. Các kiểu dữ liệu phức tạp IV. Các loại mệnh đề V. Cấu trúc điều khiển VI. Kiểu con trỏ VII.Bài tập thực hành 3 I. Cấu trúc chương trình PL/SQL 1. Giới thiệu PL/SQL (Procedural Language/Structured Query Language) là một ngôn ngữ lập trình lập trình hướng thủ tục sử dụng cho Oracle SQL. PL/SQL là sự kết hợp giữa SQL và các khai báo hằng số, biến, cấu trúc điều khiển, thủ tục, hàm, bẫy lỗi sự kiện, thao tác con trỏ, và xử lý giao tác Mọi thứ được lưu trữ trong DB được tái sử dụng bởi các ứng dụng bất kỳ giao tiếp với ứng dụng Oracle. Từ phiên bản 8 trở về sau có thêm các tính năng hướng đối tượng. 4 Cấu trúc PL/SQL – giới thiệu(tt) - Mỗi lệnh SQL kết thúc bằng dấu chấm phẩy (;). - PL/SQL tổ chức theo từng khối lệnh (block), mỗi khối lệnh có thể lồng nhau. Các biến có thể khai báo nội (local) bên trong khối và điền khiển báo lỗi bên trong khối nơi lỗi phát sinh. - Một block bao gồm ba phần: phần khai báo là nơi để khai báo biến, phần thi hành lệnh và phần xử lý các ngoại lệ (điều kiện lỗi hoặc cảnh báo). - Khai báo biến trong PROCEDURE hay FUNCTION: nếu là Block ngoài cùng (đầu tiên) của PROCEDURE, FUNCTION thì không dùng từ khóa DECLARE (Ngược lại với TRIGGER, Block ngoài cùng (đầu tiên) phải có DECLARE). 5 Cấu trúc PL/SQL (tt) 2. Cấu trúc PL/SQL Các khai báo biến của Block 1 (Declarations) BEGIN Các câu lệnh thực hiện (Executable Statements) EXCEPTION END; --- Block 1 Các khai báo biến của Block 2 (Declarations) BEGIN Các câu lệnh thực hiện (Executable Statements) EXCEPTION END; --- Block 2 --- End Block 2 --- End Block 1 Các xử lý ngoại lệ (Exception Handlers) /*làm gì nếu lỗi xuất hiện bên trong Block 2*/ DECLARE /*Phần Khai báo biến Block 2*/ Các xử lý ngoại lệ (Exception Handlers) 6 Cấu trúc PL/SQL- VD (tt) declare x SINHVIEN.MASV%type; y SINHVIEN.HOTENSV%type; begin select MASV, HOTENSV into x,y from SINHVIEN where MASV='SV001'; dbms_output.put_line ('Ma SV:' || x || ' - Ho ten SV:' || y); end; Lưu ý: Chạy lệnh SET SERVEROUTPUT ON trong SQL*Plus trước. Lúc đó lệnh DBMS_OUTPUT.PUT_LINE mới có hiệu lực in text “.” ra màn hình 7 II. Kiểu dữ liệu trong PL/SQL 1. Các kiểu dữ liệu cơ bản như sau: - BINARY_INTEGER: từ -231 đến 231-1 - NUMBER [(precision, scale)]: precision<=38, Scale: -84 đến 127 - DEC, DECIMAL, NUMERIC, DOUBLE, FLOAT: kiểu số thực - INTEGER, INT, SMALLINT: kiểu số nguyên có 38 chữ số. - BOOLEAN: kiểu luận lý, có 3 giá trị True, False, Null 8 Các kiểu dữ liệu cơ bản (tt) - DATE: thế kỷ, năm, tháng, ngày, giờ, phút, giây - CHAR (max_length): kiểu ký tự - VARCHAR2 (max_length): max_length<=32767 - LONG: <=32760 bytes. 9 Kiểu dữ liệu (tt) 2. Khai báo - Khai báo biến: Diem FLOAT; - Khai báo hằng: heso CONSTANT NUMBER(3,2) := 1.86; - Với các kiểu dữ liệu trong Oracle như NUMBER, CHAR, VARCHAR2, DATE, LONG, PL/SQL cho phép như BOOLEAN. Ghi chú: Ký hiệu := được sử dụng như là toán tử gán. 10 Kiểu dữ liệu - gán (tt) - Gán biến và biểu thức: biến := biểu thức; Ví dụ: x := UPPER ('Nguyen'); y := 100; kinhphi := kinhphi + kinhphi * 10/100; Ví dụ: kq BOOLEAN; --không có column kiểu boolean, -- chỉ có kiểu dữ liệu Boolean trong PL/SQL kq := kinhphi >20; - Độ ưu tiên của toán tử: ** (phép lũy thừa), NOT, *, /, +, -, || (phép nối chuỗi), =, !=, , =, IS NULL, LIKE, BETWEEN, IN, AND, OR. 11 Kiểu dữ liệu (tt) 3. Nhập xuất dữ liệu - Lệnh xuất: DBMS_OUTPUT.PUT_LINE ('Nội dung'); Lưu ý: trước khi thực hiện lệnh xuất ta phải chạy lệnh SET SERVEROUTPUT ON - Lệnh nhập: 2 cách để nhập giá trị cho biến  Biến thay thế &: dấu & đặt trước biến. Biến được nhập giá trị lúc thực thi.  Biến thay thế &&: dấu && đặt trước biến. Giá trị nhập vào được lưu trữ cho những lần sau. Lưu ý: Biến kiểu chuỗi, kiểu ngày đặt trong cặp dấu ' ' 12 Kiểu dữ liệu – Nhập xuất (tt) Ví dụ: --SET SERVEROUTPUT ON; DECLARE x number; BEGIN x:=&x; DBMS_OUTPUT.PUT_LINE('Gia tri x ='); DBMS_OUTPUT.PUT_LINE(x); -- DBMS_OUTPUT.PUT_LINE ('Gia tri x = '|| -- TO_CHAR(X)); END; 13 III. Kiểu dữ liệu tham chiếu 1. Tham chiếu kiểu %TYPE Dùng để khai báo một biến mà nó tham chiếu đến một cột trong CSDL. Khai báo: %TYPE --SET SERVEROUTPUT ON; DECLARE Kinhphi_nhonhat DETAI.Kinhphi%TYPE; BEGIN SELECT MIN(DT.Kinhphi) INTO Kinhphi_nhonhat FROM DETAI DT; DBMS_OUTPUT.PUT_LINE(Kinhphi_nhonhat); END; 14 Kiểu dữ liệu tham chiếu (tt) 2. Tham chiếu kiểu %ROWTYPE Dùng để khai báo một biến mà nó tham chiếu đến một dòng trong cơ sở dữ liệu (Có cấu trúc như một dòng trong Table). Khai báo: %ROWTYPE --SET SERVEROUTPUT ON; DECLARE row_detai DETAI%ROWTYPE; BEGIN SELECT * INTO row_detai FROM detai WHERE MADT= 'DT001'; DBMS_OUTPUT.PUT_LINE(row_detai.MADT || ' : ' || row_detai.TENDT ); END; 15 Kiểu dữ liệu tham chiếu (tt) 3. Tham chiếu kiểu %TABLE Dùng để khai báo một biến mà nó tham chiếu đến một bảng trong CSDL (Có cấu trúc như một Table). Khai báo: TYPE IS TABLE OF [NOT NULL] INDEX BY BINARY_INTEGER; ; 16 Kiểu dữ liệu tham chiếu - table(tt) Ví dụ: --SET SERVEROUTPUT ON; DECLARE TYPE detai_type IS TABLE OF detai%ROWTYPE INDEX BY BINARY_INTEGER; bangdt detai_type; BEGIN SELECT * INTO bangdt(1) FROM DETAI WHERE MADT = 'DT001 '; DBMS_OUTPUT.PUT_LINE(bangdt(1).MADT || ' : ' || bangdt(1).TENDT || ' : ' || bangdt(1).CHUNHIEM); END; 17 IV. Các mệnh đề 1. Mệnh đề Select SELECT INTO [cursor_var] FROM BẢNG1, BẢNG2,.. WHERE DECLARE MASV SINHVIEN.MASV%TYPE; HOTENSV SINHVIEN.TENS1818V%TYPE; BEGIN SELECT MASV, HOTENSV INTO MASV, HOTENSV FROM SINHVIEN WHERE MASV= ' SV002 ' DBMS_OUTPUT.PUT_LINE (MASV|| ' : ' || HOTENSV); END; 18 Các mệnh đề (tt) 2. Mệnh đề INSERT | UPDATE | DELETE DECLARE MAKH CHAR(2); TENKH VARCHAR2(40); BEGIN MAKH := 'TT'; TENKH := 'Su pham Toan - Tin'; INSERT INTO KHOA (MAKH, TENKH) VALUES (MAKH, TENKH); EXCEPTION WHEN OTHERS THEN DBMS_OUTPUT.PUT_LINE (SQLERRM); END; 19 V. Các cấu trúc điều khiển 1. Rẽ nhánh IF Cú pháp: IF THEN ; ELSE IF THEN ; ELSE ; END IF; END IF; 20 Cấu trúc – if (tt) 21 VD1: Xét số n là số chẵn hay lẻ? DECLARE N INT; TB VARCHAR2(20); BEGIN N := &N; IF MOD(N,2)=0 THEN TB :='SO CHAN'; ELSE IF MOD(N,2)=1 THEN TB := 'SO LE'; END IF; END IF; DBMS_OUTPUT.PUT_LINE(TB); END; Cấu trúc – if (tt) 22 VD2: In ngày trong tuần tương ứng với số DECLARE n INT; ngay VARCHAR2(8); BEGIN n := &n; IF n=1 THEN ngay := 'Sunday'; ELSIF n=2 THEN ngay :='Monday'; ELSIF n=3 THEN ngay :='Tuesday'; ELSIF n=4 THEN ngay :='Wedsday'; ELSIF n=5 THEN ngay :='Thursday'; ELSIF n=6 THEN ngay :=‘Friday'; ELSIF n=7 THEN ngay :=‘Saturday'; END IF; DBMS_OUTPUT.PUT_LINE(ngay); END; Các cấu trúc điều khiển (tt) 2. Lệnh lặp LOOP Cú pháp: LOOP IF THEN . EXIT; END IF; END LOOP; 23 Cấu trúc điều khiển - Loop(tt)  Ví dụ: declare z number :=1; /*khởi tạo biến z*/ BEGIN LOOP z :=z+3; /*tính biểu thức lặp*/ DBMS_OUTPUT.PUT_LINE(z); IF (z>=100) THEN /*nếu thỏa điều kiện thoát khỏi vòng lặp*/ exit; End IF; END LOOP; END; 24 Cấu trúc điều khiển (tt) 3. Lệnh lặp FORLOOP Cú pháp: FOR IN giá-trị-khởi-tạo .. giá-trị-kết-thúc LOOP END LOOP; 25 Cấu trúc điều khiển - For (tt) Ví dụ: declare z number:=1; /*khởi tạo biến z*/ i number; BEGIN FOR i IN 1 .. 10 LOOP z :=z+3; /*tính biểu thức lặp*/ DBMS_OUTPUT.PUT_LINE(z); END LOOP; END; 26 Cấu trúc điều khiển – For (tt) 4. Lệnh lặp WHILE...LOOP Cú pháp: WHILE LOOP END LOOP; (Phan biet giua 3 lenh Loop End: Loop va ForLoop, WhileLoop: deu su dung lenh Loop) 27 Cấu trúc điều khiển – While (tt) Ví dụ: declare z number:=1; /*khởi tạo biến z*/ i number; BEGIN WHILE (i<=10) LOOP i:=i+1; z :=z+3; /*tính biểu thức lặp*/ DBMS_OUTPUT.PUT_LINE(z); END LOOP; END; 28 Cấu trúc điều khiển (tt) 5. Sử dụng tên nhãn và lệnh GOTO - Một tên nhãn được dùng để đặt tên cho một khối lệnh PL/SQL hoặc các câu lệnh bên trong khối. - Tên nhãn được định nghĩa bằng cách sử dụng dấu móc nhọn >. - Câu lệnh GOTO rẽ nhánh không điều kiện đến một nhãn. Khi thực hiện, câu lệnh GOTO thay đổi luồng điều khiển trong một khối để chuyển đến thực hiện lệnh nằm trong nhãn. - GOTO không được phép trong một số trường hợp:  Từ một xử lý ngoại lệ vào trong khối hiện hành.  Nhảy ra ngoài chương trình con. 29 Cấu trúc điều khiển – Goto (tt) Ví dụ: BEGIN > declare Begin GOTO inner_block > --Tên nhãn declare Begin End; /*End của >*/ End; /*End của >*/ END; 30 Cấu trúc điều khiển (tt) 6. Xử lý ngoại lệ - EXCEPTION Khi một lỗi phát sinh, một ngoại lệ được đưa ra, việc thực hiện chương trình bình thường được dừng lại và điều khiển được chuyển tới khối PL/SQL chứa phần xử lý ngoại lệ. Những ngoại lệ bên trong được sinh ra một cách tiềm ẩn (không tường minh, implicit), trái lại những ngoại lệ do người dùng định nghĩa được sinh ra một cách tường minh (explicit) bằng cách sử dụng câu lệnh RAISE. VD: Nếu chia một số cho zero, một ngoại lệ do Oracle định nghĩa trước (ví dụ: ZERO_DIVIDE) sẽ tự động sinh ra. 31 Cấu trúc điều khiển – Exception (tt) Định nghĩa ngoại lệ: DECLARE /*nếu là Block ngoài cùng của Function hoặc Procedure thì không dùng Declare*/ loi_ngoai_le EXCEPTION; . BEGIN IF then RAISE loi_ngoai_le; /*bật ngoại lệ*/ END IF ; EXCEPTION WHEN loi_ngoai_le then .. WHEN OTHERS then . END; 32 Cấu trúc điều khiển – Exception (tt) Ví dụ: (ta quy định trả về 1 nếu trùng mã số, trả về 2: bình thường) Create Function Test_Exception (maso number) return number As trung_ma_so EXCEPTION; /*khai bao 1 ngoai le ten “trung_ma_so”*/ BEGIN IF maso=‘A100’ then RAISE trung_ma_so; /*day la ngoai le tuong minh  bat ngoai le bang tu khoa RAISE*/ ELSE return 2; END IF ; EXCEPTION WHEN trung_ma_so then return 1; /*da co ma so nay roi*/ WHEN OTHERS then /*sử dụng từ khóa OTHERS cho các lỗi khác past_due, việc sử dụng OTHERS đảm bảo không có ngoại lệ nào sẽ không được xử lý*/ return 0; /*loi phat sinh*/ END; 33 Cấu trúc điều khiển – Exception (tt) Các lỗi ngoại lệ do Oracle định nghĩa 34 Ngoại lệ Điều kiện khi ngoại lệ xảy ra CURSOR_ALREADY_OPEN Mở một cursor, mà cursor đó đã ở trạng thái đang mở. DUP_VAL_ON_INDEX Khi có thao tác INSERT hoặc UPDATE vi phạm ràng buộc UNIQUE. INVALID_CURSOR Mở một cursor chưa tạo hoặc đóng một cursor mà nó chưa được mở. INVALID_NUMBER Lỗi chuyển kiểu dữ liệu từ string sang kiểu number. LOGIN_DENIED Đăng nhập sai username/password. NO_DATA_FOUND Câu lệnh SELECT INTO không trả về dòng nào. NOT_LOGGED_ON Một chương trình PL/SQL cần thao tác đến CSDL Oracle nhưng lại chưa đăng nhập vào CSDL. PROGRAM_ERROR Một số lỗi chương trình, ví dụ một hàm (function) không chứa mệnh đề RETURN trả về giá trị. Cấu trúc điều khiển – Exception (tt) Các lỗi ngoại lệ do Oracle định nghĩa (tt) 35 Ngoại lệ Điều kiện khi ngoại lệ xảy ra STORAGE_ERROR Lỗi bộ nhớ TIMEOUT_ON_RESOURCE Lỗi timeout xảy ra khi Oracle đang chờ tài nguyên TOO_MANY_ROWS Câu lệnh SELECT INTO trả về nhiều hơn một dòng VALUE_ERROR Lỗi chuyển kiểu dữ liệu hoặc thao tác vi phạm ràng buộc toàn vẹn (RBTV) ZERO_DIVIDE Lỗi chia một số cho zero Cấu trúc điều khiển – Exception (tt) Ví dụ ngoại lệ ZERO_DIVIDE do Oracle định nghĩa: Create Function Test_Exception (so number) return number As x number(4,2); Begin x:=100/so; return 1; EXCEPTION WHEN ZERO_DIVIDE then /*loi do Oracle dinh nghia*/ return 0; /*Loi chia zero*/ END; 36 Chạy lệnh sau trong SQL*Plus để thấy kết quả xử lý 2 trường hợp khác nhau: Select Test_Exception (5) From Dual; /*Dual là table tạm*/ Hoặc: Select Test_Exception (0) From Dual; Cấu trúc điều khiển – Exception (tt) Ví dụ ngoại lệ NO_DATA_FOUND do Oracle định nghĩa: DECLARE Sinhvien_Row SINHVIEN%ROWTYPE; Masv_t Char(5); BEGIN Masv_t := 'A2345'; select * into Sinhvien_Row from SINHVIEN where masv = masv_t; DBMS_OUTPUT.PUT_LINE(Sinhvien_Row.HotenSV); EXCEPTION WHEN NO_DATA_FOUND then DBMS_OUTPUT.PUT_LINE('khong co sv nay'); END; 37 VI. Kiểu con trỏ 1. Giới thiệu Con trỏ (cursor) là một đối tượng liên kết với một tập dữ liệu và cho phép người lập trình làm việc với từng dòng của tập dữ liệu đó. Cho phép xử lý dữ liệu gồm nhiều dòng. Số dòng được lấy ra xử lý phụ thuộc vào lệnh xử lý sau đó. Trong xử lý, các thao tác sẽ tác động lên từng mẩu tin của dữ liệu đã được nạp vào con trỏ. Có hai loại con trỏ: con trỏ đuợc khai báo tường minh (explicit cursor) và con trỏ không được khai báo tường minh (hay còn gọi là con trỏ tiềm ẩn (implicit cursor)). 38 Con trỏ (tt)  Con trỏ tiềm ẩn: một lệnh SQL được xử lý bởi Oracle và không được đặt tên bởi người sử dụng. Các lệnh SQL được thực hiện trong một con trỏ tiềm ẩn bao gồm UPDATE, INSERT, DELETE. Ví dụ: Khối lệnh . INSERT INTO KHOA (MAKH, TENKH) VALUES (‘TH’, ‘Tin hoc’)  Con trỏ tường minh: Là con trỏ được đặt tên bởi người sử dụng (câu SELECT được đặt tên). Ví dụ: CURSOR c_kh IS SELECT MAKH, TENKH FROM KHOA 39 Con trỏ (tt) 2. Khai báo cursor (khai báo con trỏ) Các bước thực hiện trên con trỏ: Khai báo -> mở cursor -> lấy dữ liệu để xử lý -> đóng cursor Cú pháp: --Khai báo con trỏ CURSOR tên_cursor IS Câu_SELECT; --Mở con trỏ OPEN [ [( )] ]; --Lấy dữ liệu FETCH INTO ; --Ðóng con trỏ CLOSE ; 40 Con trỏ (tt) 3. Thuộc tính con trỏ tường minh Mọi con trỏ khai báo tường minh đều có 4 thuộc tính: %NOTFOUND, %FOUND, %ROWCOUNT, %ISOPEN. Các thuộc tính này được thêm vào sau phần tên của con trỏ. 41 Thuộc tính Diễn giải %ISOPEN TRUE nếu con trỏ đang mở, ngược lại trả về FALSE. %NOTFOUND Trả về TRUE khi đã fetch đến dòng cuối cùng của con trỏ, ngược lại bằng FALSE. %FOUND Ngược lại với %NotFound %ROWCOUNT Trả về số dòng của con trỏ đã được fetch. Con trỏ (tt) Ví dụ 1 con trỏ: in danh sách đề tài DECLARE CURSOR C_DETAI IS --1. Khai báo con trỏ SELECT MADT, TENDT, CHUNHIEM, KINHPHI FROM DETAI; V_DETAI C_DETAI%ROWTYPE; --Khai báo biến con trỏ truy cập BEGIN --từng mẩu tin OPEN C_DETAI; --2. Mở con trỏ DBMS_OUTPUT.PUT_LINE('MADT | TENDT | CHUNHIEM| KINHPHI'); LOOP FETCH C_DETAI INTO V_DETAI; --3. Lấy mẩu con trỏ EXIT WHEN C_DETAI%NOTFOUND; --Thoát khỏi vòng lặp khi ctrỏ rỗng DBMS_OUTPUT.PUT_LINE(V_DETAI.MADT || '|' || V_DETAI.TENDT || '|' || V_DETAI.CHUNHIEM || '|' || V_DETAI.KINHPHI); END LOOP; CLOSE C_DETAI; --4. Đóng con trỏ END; 42 Con trỏ (tt) Vd2: Thuộc tính %ROWCOUNT UPDATE DETAI SET KINHPHI=30 WHERE MADT='DT003'; IF SQL%ROWCOUNT >0 THEN DBMS_OUTPUT.PUT_LINE('KINH PHI MOI'); END IF; Vd3: Thuộc tính %NOTFOUNT DELETE FROM DETAI WHERE MADT=‘DT222'; IF SQL%NOTFOUND THEN DBMS_OUTPUT.PUT_LINE ('Khong co de tai DT222'); END IF; 43 Con trỏ (tt)  SELECT FOR UPDATE Cho phép khóa các mẫu tin đang truy xuất để tiến hành xử lý. Các mẫu tin tự động bị khóa khi mở Cursor và khóa khi được COMMIT/ ROLLBACK Cú pháp: SELECT FROM FOR UPDATE [OF ];  WHERE CURRENT OF Tiếp nối mệnh đề FOR UPDATE, Chỉ định câu lệnh update/delete thay đổi dữ liệu trên những dòng của cursor hiên hành có định nghĩa FOR UPDATE. Cú pháp: UPDATE [| DELETE ] WHERE CURRENT OF 44 Con trỏ (tt) VD minh hoạ: DECLARE CURSOR C_SINHVIEN IS SELECT MASV, HOTENSV FROM SINHVIEN FOR UPDATE OF HOTENSV; --- UPDATE SINHVIEN SET HOTENSV = ‘Nguyen Van An’ WHERE CURRENT OF C_SINHVIEN --- 45 VII. Bài tập A. Viết chương trình tính tổng từ 1  n, với n nhập vào. B. Viết khối PL/SQL cho phép: 1. Hiển thị họ tên sinh viên, học lực và mã số đề tài, kết quả thực hiện, với mã số sinh viên được nhập từ bàn phím 2. Tăng kinh phí cho những đề tài: • Nếu nơi áp dụng khác tỉnh Đồng tháp thì tăng 5 • Ngược lại thì không tăng. 3. Nếu không có kinh phí trên 30 thì xuất thông báo “Không có Đề tài nào có kinh phí như yêu cầu” 4. Nếu kinh phí nhập vào cho kết quả ít nhất một dòng, xuất danh sách đề tài cùng với kinh phí thực hiện 46 Tóm tắt chương - Tìm hiểu cấu trúc chương trình PL/SQL - Các mệnh đề trong PL/SQL - Cấu trúc điều khiển IF - Cấu trúc vòng lặp loop, for, while - Lập trình con trỏ PL/SQL 47