Bài giảng Gãy cổ xương đùi

Gãy cổ xương đùi BS. Vũ Minh Hải MỤC TIÊU - Trình bày được nguyên nhân và phân loại GCXĐ - Trình bày được triệu chứng của các thể gãy - Nêu được các biến chứng của GCXĐ - Trình bày cách sơ cứu và các phương pháp điều trị thực thụ của GCXĐ ĐẠI CƯƠNG Gãy cổ xương đùi là gãy có giới hạn từ sát chỏm tới khối mấu chuyển. Gãy liên mấu chuyển là gãy giữa MCL và MCN xương đùi Thường gặp ở người cao tuổi, nữ nhiều hơn nam. GCXĐ trước đây đe dọa tính mạng bệnh nhân. Ngày nay tốt hơn GIẢI PHẪU NUÔI DƯỠNG Động mạch dây chằng tròn ĐM mũ trước và sau Nhánh đm từ thân xương đi lên Gãy càng sát chỏm bao nhiêu càng có nguy cơ hoại tử chỏm bấy nhiêu CẤU TRÚC NGUYÊN NHÂN Trực tiêp: Do ngã đập mạnh vùng MCL xuống đất. Gãy dạng b) Gián tiếp: c) Bệnh lý: u xương, nang xương, thưa xương,… PHÂN LOẠI GCXĐ nội khớp PHÂN LOẠI Theo Pauwels: PHÂN LOẠI Lực tì đè tác động lên ổ gãy cổ xương đùi PHÂN LOẠI Phân loại theo Boehler Gãy dạng Gãy khép PHÂN LOẠI GCXĐ ngoại khớp- gãy liên mấu chuyển GÃY CỔ CHÍNH DANHGãy khép – gãy 2 đoạn không cài nhau Triệu chứng * Cơ năng: - BN đau nhiều, đau chói khi cố gắng cử động khớp háng - Chân tổn thương mất cơ năng hoàn toàn * Thực thể: - Chân gãy biến dạng rõ rệt: chân ngắn, đùi khép, gối hơi gấp, cẳng bàn chân xoay ra ngoài, nhưng không đổ sát mặt giường vì có bao khớp giữ lại - MCL bị kéo lên trên so với đường Nélaton Roser, tam giác Bryant bé hơn bên lành - Đáy tam giác Scarpa có điểm đau chói - Tràn dịch khớp gối muộn GÃY CỔ CHÍNH DANHGãy khép – gãy 2 đoạn không cài nhau b) XQ: Trên phim thẳng - nghiêng sẽ thấy: - Đoạn gãy ngoại vi bị kéo lên trên và xoay ra ngoài, 2 đoạn gãy không cài nhau - Góc cổ - thân thay đổi - Vòng cung cổ - bịt bị gián đoạn - 2 mấu chuyển xương đùi bị che lấp GÃY CỔ CHÍNH DANHGãy dạng – gãy 2 đoạn cài nhau a) Triệu chứng: - Sau tai nạn BN đau vùng háng, đau mơ hồ, rất khó xác định vị trí cụ thể - Các động tác của khớp háng vẫn làm được, đau ít - Thăm khám: Gõ dồn vào gối hoặc gót chân thấy đau chói ở khớp háng, ấn đau nhẹ vùng tam giác Scarpa b) XQ - Một vết đậm ở CXĐ - Thay đổi cấu trúc bình thường của bè xương (ở hệ quạt) GÃY CỔ CHÍNH DANHGãy dạng – gãy 2 đoạn cài nhau GÃY LIÊN MẤU CHUYỂN Triệu chứng * Cơ năng - Đau nhiều vùng khớp háng, mất cơ năng chân tổn thương * Thực thể: Biến dạng chi rõ rệt: - Chân ngắn,đùi khép, gốc chi tụ máu - Cẳng bàn chân xoay ra ngoài - Đỉnh MCL đẩy lên cao so với bên lành - Vùng MCL phù nề lan rộng, ấn vào có điểm đau chói GÃY LIÊN MẤU CHUYỂN .XQ a) Đường gãy: - Gãy chéo xuống dưới và vào trong - Ở vào chỗ nối cổ và khối mấu chuyển b) Di lệch: - Đoạn ngoài di lệch bị kéo lên trên phối hợp khép và xoay ngoài - Là một loại gãy háng khép hai đoạn gãy cài vào nhau, cài nhiều nhất ở phần dưới sau TIẾN TRIỂN Nếu điều trị đúng cách, 3 – 4 tháng xương mới liền, 5 – 6 tháng chức năng mới dần trở lại bình thường BIẾN CHỨNG 1. BC sớm: - Sốc chấn thương: hiếm gặp 2. BC muộn * Toàn thân: Loét do nằm bất động lâu: Viêm phổi, viêm tiết niệu, huyết khối phổi * Tại chỗ: - Tiêu chỏm, khớp giả,can lệch, thoái hóa khớp háng. SƠ CỨU * Giảm đau bằng các thuốc: Morphin, Diclophenac,… * Bất động tạm thời * Vận chuyển nhẹ nhàng tới nơi điều trị thực thụ ĐIỀU TRỊ THỰC THỤ Điều trị chỉnh hình * Chỉ định: - Trẻ khỏe, có khả năng mang được bột - Powels I hoặc gãy cổ mấu chuyển * Các phương pháp - Bột Whitman: Đùi dạng 40-45 độ, gối gấp 15độ, bàn chân xoay trong tối đa. Bột từ mũi ức-chậu-bàn chân, để bột từ 3-4 tháng,tập vận động từ ngày thứ 3 sau nắn chỉnh bó bột. Hiện nay không dùng( do nặng nề,nhiều biến chứng do bột,kỹ thuật phát triển). - Kéo liên tục: Đặt chân trên khung Braunne, xuyên đinh qua lồi cầu xương đùi để kéo với trọng lượng từ 3-5 kg, tư thế đùi dạng, bàn chân xoay trong. Thời gian kéo từ 10 – 12 tuần. Phương pháp này có nhiều nhược điểm: dễ gây biến chứng toàn thân do nằm lâu, dễ bị khớp giả,tiêu chỏm do 2 đầu gãy không ép chặt vào nhau, nhất là gãy sát chỏm - Đối với người già yếu có thể dùng bột chống xoay, nẹp chống xoay để tránh những biến chứng do bó bột to nặng ĐIỀU TRỊ THỰC THỤ Điều trị phẫu thuật * Chỉ định: - Các loại GCXĐ di lệch - Có biến chứng ở CXĐ * Các phương pháp: - Đóng đinh Smith – Peterson, là 1 đinh có 3 cánh được phát triển bởi Smith – Peterson năm 1931 - Đóng đinh – nẹp vít AO bắt chặt vào thân xương đùi, loại này giữ ổ gãy khá chắc - Bắt 3 vít xương xốp - Nẹp vít gấp góc 130 độ đúc liền khối - Không mở ổ gãy, nắn dưới màn tăng sáng, rồi cố định ổ gãy bằng chùm kim Kirschner hoặc vít xốp - Hiện nay hay dùng là nẹp vít có ép DHS, sức ép tốt, chống xoay tốt, PIII - Thay chỏm, thay khớp háng nhân tạo. Chỉ định : + Người già trên 60 tuổi, gãy sát chỏm tiên lượng KHX thất bại cao, tiêu chỏm, khớp giả, + GCXĐ nội khớp có thoái hóa khớp: thay toàn bộ khớp + GCXĐ đến muộn sau 3 tuần không được điều trị, gãy đã bị hoại tử chỏm ĐIỀU TRỊ THỰC THỤ Điều trị phẫu thuật + Gãy xương bệnh lý: lao khớp.u khớp háng