Bài giảng Đưa thuốc vào cơ thể bệnh nhân - Vũ Văn Tiến

GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 1 ĐƯA THUỐC VÀO CƠ THỂ BỆNH NHÂN GV. VŨ VĂN TIẾN TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ ĐỒNG NAI BỘ MÔN ĐIỀU DƯỠNG GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 2 MUÏC TIEÂU 1. Kể được 4 đường đưa thuốc vào cơ thể 2. Trình bày được 10 nguyên tắc chung khi thực hiện đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 3. Nêu CĐ và CCĐ của việc cho bệnh nhân uống thuốc, tiêm thuốc 4. Trình bày được 1 số lưu ý khi cho BN uống thuốc 5. Trình bày các yếu tố cần nhớ của các đường 6. Liệt kê các tai biến khi tiêm thuốc GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 3 ÑAÏI CÖÔNG Việc đưa thuốc vào cơ thể bệnh nhân nhằm vào 3 mục đích: Điều trị Chẩn đoán bệnh Phòng bệnh GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 4 1. Đường uống 2. Đường tiêm qua da 3. Đường dùng tại chỗ qua da 4. Đường dùng tại chỗ qua niêm mạc 4 ĐƯỜNG ĐƯA THUỐC VÀO CƠ THỂ GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 5 1. Uống bằng đường miệng 2. Bơm qua sonde dạ dày ĐƯỜNG UỐNG GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 6 1. CHỈ ĐỊNH - Tất cả những bệnh nhân còn uống được - Thuốc sử dụng không bị biến đổi, phá hủy bởi dịch tiêu hóa - Bệnh nhân đang có sẵn ống thông mũi – dạ dày ĐƯỜNG UỐNG GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 7 2. CHỐNG CHỈ ĐỊNH - Bệnh nhân nôn liên tục - Bệnh nhân bị bệnh ở đường thực quản gây khó khăn cho việc nuốt thuốc - Bệnh nhân tâm thần không chịu uống thuốc - Bệnh nhân bán hôn mê, hôn mê mà không có đặt sonde dạ dày ĐƯỜNG UỐNG GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 8 1. Tư thế tốt nhất cho bệnh nhân uống thuốc là tư thế ngồi 2. Nước dùng để uống thuốc tốt nhất là nước đun sôi để nguội 3. Số lượng nước cho mỗi lần uống thuốc là 200 ml, trừ trường hợp có chống chỉ định 4. Thuốc dạng con nhộng chú ý không tự ý phân chia thuốc nhỏ ra, tháo bỏ bao 5. Đối với thuốc nước dạng không hòa tan phải lắc đều thuốc lên trước khi lấy thuốc ĐƯỜNG UỐNG GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 9 1. Thuốc có mùi vị khó chịu gây buồn nôn sau khi uống vài phút nên cho bệnh nhân ngậm nước đá 2. Thuốc có tính chất hại men răng trước khi cho uống nên pha loãng và uống qua ống hút 3. Thuốc dạng dầu khi uống xong nên cho BN uống nước cam hoặc chanh để đỡ buồn nôn 4. Thuốc có tính chất gây hại cho dạ dày (Aspirin, Vitamin C, Prednisolon)nên cho uống khi bụng no 5. Thuốc tim mạch (Digitalis) phải đếm mạch, đo huyết áp trước khi cho uống ĐƯỜNG UỐNG GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 10  Tiêm trong da  Tiêm dưới da  Tiêm bắp  Tiêm tĩnh mạch  Truyền dịch, truyền máu ĐƯỜNG TIÊM GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 11 Chỉ định 1. Khi cần đạt được hiệu quả nhanh chóng cấp cứu 2. Không uống được hoặc không nuốt được 3. Thuốc không thấm được qua niêm mạc đường tiêu hóa 4. Thuốc dễ bị thay đổi, bị phá hủy bởi dịch tiêu hóa ĐƯỜNG TIÊM GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 12 Chống chỉ định 1. Những loại thuốc gây hoại tử tổ chức (Calci clorua, uabain) chống chỉ định tiêm trong da, dưới da, tiêm bắp) 2. Những loại thuốc dầu chống chỉ định tiêm vào tĩnh mạch ĐƯỜNG TIÊM TIÊM TRONG DA GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 13 TIÊM DƯỚI DA GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 14 TIÊM DƯỚI DA GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 15 TIÊM DƯỚI DA GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 16 TIÊM BẮP GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 17 TIÊM BẮP (CƠ DELTA) GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 18 TIÊM BẮP (MÔNG) GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 19 GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 20 CÁC VẤN ĐỀ CẦN NHỚ TIÊM TRONG DA TIÊM DƯỚI DA TIÊM BẮP THỊT TIÊM TĨNH MẠCH Vị trí thuốc vào Dưới vùng thượng bì Mô liên kết lỏng lẻo dưới da Bắp cơ (bắp thịt) Tĩnh mạch Góc tiêm so với mặt da 150 450 900 15 - 300 GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 21 CÁC VẤN ĐỀ CẦN NHỚ TIÊM TRONG DA TIÊM DƯỚI DA TIÊM BẮP THỊT TIÊM TĨNH MẠCH Thể tích tối đa 0,1 ml 2 – 3 ml 5 ml Không hạn chế Khả năng hấp thu Rất chậm Chậm Nhanh Rất nhanh (Ngay tức khắc) GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 22  Bôi thuốc lên da  Xoa thuốc lên da ĐƯỜNG DÙNG TẠI CHỖ QUA DA GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 23  Nhỏ mắt, nhỏ mũi, nhỏ tai  Ngậm dưới lưỡi  Đặt thuốc vào hậu môn, âm đạo  Phun khí dung ĐƯỜNG DÙNG TẠI CHỖ QUA NIÊM MẠC GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 24 1. Thực hiện các kỹ thuật đưa thuốc vào cơ thể bệnh nhân với tác phong làm việc chính xác, khoa học với tinh thần trách nhiệm 2. Thực hiện đối chiếu, sao chép cẩn thận y lệnh thuốc, tránh nhầm lẫn 3. Sắp xếp thuốc theo thứ tự, dễ tìm tránh nhầm lẫn NGUYÊN TẮC CHUNG KHI THỰC HIỆN ĐƯA THUỐC VÀO CƠ THỂ BỆNH NHÂN GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 25 4. Bảo quản thuốc theo đúng các quy chế dược chính 5. Trung thành với y lệnh của thầy thuốc, nếu nghi ngờ phải hỏi lại. Không bao giờ được tự ý thay đổi y lệnh thuốc 6. Thực hiện 5 đúng trong suốt quá trình cho bệnh nhân sử dụng thuốc 5 Đúng: bệnh – thuốc – liều – đường – giờ NGUYÊN TẮC CHUNG KHI THỰC HIỆN ĐƯA THUỐC VÀO CƠ THỂ BỆNH NHÂN GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 26 7. Thực hiện công khai thuốc tại giường bệnh nhân, chú ý giao tiếp tốt với bệnh nhân để tranh thủ hợp tác 8. Thực hiện đúng các kỹ thuật đưa thuốc đảm bảo an toàn 9. Khi phạm sai lầm phải mạnh dạn báo ngay cho thầy thuốc để kịp thời xử trí 10. Phải theo dõi tác dụng của thuốc NGUYÊN TẮC CHUNG KHI THỰC HIỆN ĐƯA THUỐC VÀO CƠ THỂ BỆNH NHÂN GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 27 1. Các tai biến do không đảm bảo vô khuẩn 2. Các tai biến do thực hiện sai kỹ thuật 3. Các tai biến do thuốc TAI BIẾN CHUNG KHI TIÊM THUỐC GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 28 Các tai biến do không đảm bảo vô khuẩn  Nhiễm khuẩn tại chỗ: viêm, áp xe vùng tiêm  Mắc các bệnh truyền nhiễm truyền qua đường máu TAI BIẾN CHUNG KHI TIÊM THUỐC GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 29 Các tai biến do thực hiện sai kỹ thuật  Gẫy kim, quằn kim  Choáng  Thọt  Áp xe  Tắc mạch  Hoại tử mô TAI BIẾN CHUNG KHI TIÊM THUỐC GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 30 Các tai biến do thuốc  Áp xe vô khuẩn do thuốc chậm hoặc không tiêu nhất là các loại thuốc dầu  Shock phản vệ, dị ứng  Các tác dụng không mong muốn khác của thuốc TAI BIẾN CHUNG KHI TIÊM THUỐC GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 31 Shock phản vệ 1. Khái niệm: Là phản ứng của cơ thể khi tiếp xúc với các tác nhân gây phản vệ. Tỷ lệ tử vong rất cao nếu không được xử trí kịp thời. 2. Biểu hiện lâm sàng: Là các thay đổi sinh hiệu theo hướng trụy tim mạch như:  Mạch nhanh  Huyết áp tụt hoặc kẹp  Khó thở kiểu hen  Trường hợp nặng BN ngưng tim, ngưng thở TAI BIẾN CHUNG KHI TIÊM THUỐC GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 32 8 nhóm thuốc có khả năng gây shock phản vệ 1. Kháng sinh: Penicillin, Streptomycin 2. Vitamine: B1, B12, C 3. Dịch truyền có chứa protein (đạm) 4. Thuốc gây tê: Lidocain, Novocain 5. Vaccin và kháng huyết thanh: SAT, SAD 6. Thuốc kháng viêm Non steroide 7. Chất cản quang có Iot dùng trong các xét nghiệm chẩn đoán cận lâm sàng 8. Nội tiết tố: Insuline, ACTH TAI BIẾN CHUNG KHI TIÊM THUỐC GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 33 Dự phòng shock phản vệ 1. Hỏi tiền sử, cơ địa dị ứng của bệnh nhân 2. Luôn có hộp chống shock đủ cơ số 3. Thực hiện thử test theo quy định:  Test trong da, test lẩy da  Phản ứng sinh vật (truyền đạm, lipit, máu)  Phản ứng tin cậy khi truyền máu 4. Lượng giá sinh hiệu của BN trước, trong và sau khi dùng thuốc (cần theo dõi bệnh nhân ít nhất 30 phút sau sử dụng thuốc) 5. Nhận định, phát hiện sớm các dấu hiệu biểu hiện tình trạng shock phản vệ TAI BIẾN CHUNG KHI TIÊM THUỐC GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 34 Bộ y tế cho phép Điều dưỡng được tiêm ADRENALIN cho bệnh nhân shock phản vệ, mà không chờ y lệnh của Bác sĩ ĐIỀU DƯỠNG XỬ TRÍ SHOCK PHẢN VỆ KHI KHÔNG CÓ MẶT CỦA THẦY THUỐC GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 35 1. Thông đường thở nếu cần 2. Garo chi nếu biết chắc chắn đường tiêm dị ứng nguyên vào 3. Tiêm ngay ADRENALLIN: đây là động tác quyết định 4. Tiếp tục theo dõi sát sinh hiệu bệnh nhân 5. Tìm cách liên lạc với Bs, chuyển bệnh đến cơ sở y tế nếu cần 6. Nếu có đủ điều kiện, lấy một đường truyền tĩnh mạch (giữ ven) ĐIỀU DƯỠNG XỬ TRÍ SHOCK PHẢN VỆ KHI KHÔNG CÓ MẶT CỦA THẦY THUỐC GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 36  Đường tiêm: Khi không có mặt của Bác sĩ chỉ nên tiêm dưới da hoặc tiêm bắp  Vị trí tiêm: Tốt nhất nên tiêm vào ngõ vào của dị ứng nguyên  Số lượng:  Người lớn: ½ - 1 ống (1mg/1ml)  Trẻ em: Tiêm 1ml dd pha loãng (1:9)/10kg (P) nhưng không tiêm quá 3ml  Tiếp tục tiêm nhắc lại liều như trên nếu tình trạng chưa cải thiện sau mỗi 15 phút TIÊM NGAY ADRENALLIN GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 37 TAT tức là mũi tiêm hội đủ được 3 yêu cầu 1. An toàn cho người bệnh:  Được sử dụng thuốc đúng chỉ định  Được tiêm đúng kỹ thuật với dụng cụ riêng, vô khuẩn và không bị tai biến 2. An toàn cho ĐD thực hiện tiêm thuốc: Không bị lây nhiễm từ NB, chủ yếu là vật sắc nhọn nhiễm máu, chất tiết của BN 3. An toàn cho cộng đồng: Không bị lây nhiễm từ vật sắc nhọn nhiễm máu, chất tiết KHÁI NIỆM TIÊM AN TOÀN GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 38 1. Thực hiện đưa thuốc vào cơ thể bệnh nhân đúng y lệnh điều trị 2. Thực hiện các kỹ thuật tiêm đảm bảo vô khuẩn tuyệt đối về y dụng cụ và kỹ thuật thực hành.  Sử dụng bơm kim tiêm vô khuẩn riêng cho từng mũi kim (sử dụng 1 lần)  Hộp gòn tiêm phải được hấp và được kiểm tra thường xuyên đảm bảo luôn ướt cồn, hộp phải có nắp đậy và thay mới sau mỗi ca trực. NGUYÊN TẮC THỰC HIỆN GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 39 3. Sử dụng kềm đã được diệt khuẩn mỗi ngày, sát trùng da đảm bảo nguyên tắc vô khuẩn khi thực hiện động tác sát khuẩn da (đầu kềm không chạm vào da bệnh nhân khi sát khuẩn, đầu kềm chỉ được tiếp xúc vào vùng vô khuẩn mà thôi) 4. Thực hiện việc mang gant tay riêng cho từng trường hợp truyền máu, lấy máu xét nghiệm, truyền dịch, tiêm tĩnh mạch 5. Thực hiện nghiêm túc các nguyên tắc sử dụng găng tay 6. Có chương trình kiểm soát việc thực hiện 7. Có kế hoạch can thiệp khi bị kim đâm NGUYÊN TẮC THỰC HIỆN GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 40 8. Thu dọn kim tiêm đảm bảo an toàn:  Kim tiêm vừa rút ra khỏi cơ thể BN được bỏ ngay vào vật chứa đúng tiêu chuẩn (thùng cứng, 1 chiều)  Trường hợp chưa được trang bị thùng đúng tiêu chuẩn, có thể áp dụng các giải pháp tạm thời:  Áp dụng QUY TẮC MỘT TAY để đậy nắp kim hoặc dùng kềm dùng riêng để đậy nắp kim  Bỏ kim đã đậy nắp vào chai dịch truyền hoặc hộp cacton cứng rồi tiếp tục thu gom xử lý như quy định NGUYÊN TẮC THỰC HIỆN GV. VŨ VĂN TIẾN Đưa thuốc vào cơ thể người bệnh 41 Caùm ôn ñaõ laéng nghe !