Bài giảng chương 3: Cán cân thanh toán quốc tế

•MUÏC TIEÂU : -Tìm hieåu caùc khaùi nieäm lieân quan ñeán caùn caân thanh toaùn -Tìm hieåu caáu truùc caùn caân thanh toaùn -Tieáp caän caùch phaân tích vaø ñaùnh giaù tình traïng caùn caân thanh toaùn ..Phaân tích aûnh höôûng cuûa caùc yeáu toá ñeán caùn caân thanh toaùn. 1. Khaùùi nieääm CCTTQT(BOP) 1 Khái niệm, đặc điểm và nguyên tắc hạch toán cán cân thanh toán. Khái niệm cán cân thanh toán: Cán cân thanh toán (Balance of Payment) của một Quốc gia là một bản báo cáo thống kê tổng hợp có hệ thống ghi chép tất cả các giao dịch kinh tế giữa người cư trú và người không cư trú trong một kỳ nhất định thường là một năm . 1. Khái niệm Các giao dịch kinh tế là các giao dịch về: - Xuất nhập khẩu về dịch vụ - Thu nhập của người lao động - Thu nhập từ họat động đầu tư trực tiếp và đầu tư gián tiếp. - Chuyển giao vãng lai một chiều - Chuyển giao vốn một chiều - Chuyển vốn vào trong nước và chuyển vốn ra nước ngoài trong lĩnh vực đầu tư trực tiếp,đầu tư vào các giấy tờ có giá. 1 Khái niệm Người cư trú bao gồm các tổ chức hoặc cá nhân trong nước. Ngoài ra, người cư trú còn bao gồm: - Văn phòng đại diện ở nước ngòai của các tổ chức trong nước - Công dân trong nước cư trú ở nước ngoài dưới 12 tháng - Công dân trong nước đi du lịch, học tập, chữa bệnh và thăm viếng nước ngoài không thời hạn - Người nước ngoài cư trú ở VN từ 12 tháng trở lên. 1. Khái niệm Người khoâng cư trú bao gồm cả tổ chức hoặc cá nhân ở nước ngoài, ngoài ra người không cư trú còn bao gồm : + Văn phòng đại diện của các tổ chức nước ngoài ở trong nước + Công dân trong nước cư trú ở nước ngoài trên 12 tháng + Công dân trong nước đi du lịch, học tập, chữa bệnh và thăm viếng trong nước không kể thời hạn. + Người nước ngoài cư trú ở VN dưới 12 tháng 1. Khái niệm Khái niệm cán cân thanh toán ở Việt Nam: Ngân hàng nhà nước VN là cơ quan chịu trách nhiệm chủ trì lập theo dõi và phân tích cán cân thanh toán. Đồng tiền hach toán: USD 2. Đặc Điểm của BOP Đặc điểm cán cân thanh toán : -Ghi chép các luồng lưu chuyển hàng hóa, dịch vụ và tài sản. - Ghi chép các thay đổi về TS Nợ và TS Có giữa người cư trú và người không cư trú ⇒ Giống bản chất về Nguồn vốn và sử dụng vốn của doanh nghiệp. Cán cân thanh toán cho biết, trong một kỳ nhất định, một quốc gia có các nguồn tiền từ đâu và sử dụng các nguồn tiền đó như thế nào? 3. Nguyên tác hạch toán trên BOP - Nguyên tắc hạch toán cán cân thanh toán - Nguyên tắc bút toán kép: một bút toán ghi nợ bao giờ cũng có một bút toán ghi có tương ứng và ngược lại: ♣ Các bút toán ghi nợ ghi kép các giao dịch: (i) Mua hàng hóa và dịch vụ nước ngoài (ii) Đầu tư trực tiếp ra nước ngoài (iii) Mua các TSTC ở nước ngoài (iv) Giảm các TS nợ nước ngoài… ⇒ Các giao dịch được ghi nợ là các giao dịch làm phát sinh cầu ngoại tệ 3. Nguyên tác hạch toán trên BOP - Nguyên tắc hạch toán cán cân thanh toán - Các bút toán ghi có, ghi kép các giao dịch: (i) Bán hàng hóa và dịch vụ (ii) Giảm quyền sở hữu các TSTC ở nước ngoài (iii) Đầu tư trực tiếp ra nước ngoài (iv) Phát hành các chứng khoán cho người nước ngoài…. ⇒Các giao dịch được ghi có là các giao dịch làm phát sinh cung ngoại tệ 4. Kết cấu của BOP Cấu trúc cán cân thanh toán: Cán cân thanh toán gồm 4 bộ phận chính: ∗ Cán cân vãng lai ∗ Cán cân vốn ∗ Cán cân tổng thề ∗ Cán cân bù đắp chính thức 4. Kết cấu của BOP 4.1 Cán cân vãng lai (CCVL): Tổng hợp các chỉ tiêu về giao dịch kinh tế giữa người cư trú và người không cư trú về hàng hóa, dịch vụ, thu nhập của người lao động, thu nhập từ đầu tư trực tiếp, thu nhập từ đầu tư vào các GTCG, lãi vay, lãi TG nước ngoài và chuyển giao vãng lai một chiều. CCVL được chia nhỏ thành 4 cán cân tiểu bộ phận: ∗Cán cân thương mại ∗Cán cân dịch vụ ∗Cán cân thu nhập ∗ Cán Cân chuyển giao Vãng lai 1 chiều 4. 1 Cán cân vảng lai CCVL: Các giao dịch kinh tế được hạch toán trong cán CCVL là khoản thu và chi mang tính chất thu nhập, phản ánh việc chuyển giao quyền sở hữu về TS giữa người cư trú và người không cư trú. ♣ Các khoản thu phản ánh tăng TS thuộc về quyền sở hữu. ♣ Các khoản chi phản ánh giảm TS thuộc về quyền sở hữu. 4.2 Cán cân vốn 6.2 Cán cân vốn (CCV). Tổng hợp toàn bộ chỉ tiêu về giao dịch kinh tế giưa người cư trú và người không cư trú về chuyển vốn từ nước ngoài vào trong nước và chuyển vốn từ trong nước ra nước ngoài trong lĩnh vực: - Đầu tư trực tiếp - Đầu tư vào giấy tờ có giá - Vay và trả nợ nước ngoài - Cho vay và thu hồi nợ nước ngoài - Chuyển giao vốn một chiều Cán cân vốn Cán cân vốn (CCV): CCV có thể chia thành 3 cán cân tiểu bộ phận: + Cán cân vốn dài hạn + Cán cân vốn ngắn hạn + Cán cân chuyển giao vốn một chiều 4.2 Cán cân vốn Cán cân vốn dài hạn: Hạch toán chủ yếu các luồng lưu chuyển vốn phát sinh từ hoạt động đàu tư trực tiếp (Foreign Direct Investment –FDI) và hoạt động đầu tư gián tiếp (Portfolio Investment-PI). FDI: là hoạt động đầu tư mang lại quyền kiểm soát các dự án hoặc công ty ở nước ngoài PI: bao gồm các hoạt động đầu tư vào các giấy tờ có giá như Trái phiếu và cổ phiếu. Ngoài ra, cán cân vốn dài hạn còn hạch toán các lưu chuyển vốn phát sinh từ các hoạt động đi vay và cho vay thuộc khu vực công cũng như khu vực tư. 4.2 Cán cân vốn Cán cân vốn ngắn hạn: Ghi chép các lưu chuyển vốn phát sinh từ các hoạt động đầu tư ngắn hạn như: - Tín dụng thương mại ngắn hạn. - Gửi tiền ngắn hạn. - Mua bán các công cụ trên thị trường tiền tệ như: tín phiếu kho bạc, tín phiếu thương mại,và giấy chứng nhận tiền gửi khả nhượng… 4.2 Cán cân vốn Cán cân vốn một chiều: Ghi chép các khoản lưu chuyển vốn cho mục đích đầu tư dưới các hình thức như: - Viện trợ chính phủ không hoàn lại - Các khoản nợ được xóa - TS bằng tiền hoặc hiện vật của người cư trú di cư mang ra nước ngoài và của người không cư trú di cư mang vào trong nước. . 4.2 Cán cân vốn Cán cân vốn Đặc điểm các giao dịch hạch toán trong cán cân vốn? Phản ánh sự chuyển giao quyền sử dụng về TS giữa người cư trú và người không cư trú chứ không phải sự thay đổi quyền sở hữu về Tài sản. 4. 3 Cán cân cơ bản - Cán cân cơ bản bằng tổng hai cán cân: CCVL và CCV Dài hạn. - Cán cân cơ bản phản ánh tương đối tổng quát tình trạng nợ nước ngoài của 1 quốc gia.., 4. Cán cân vảng lai -Tình trạng cán cân cơ bản ảnh hưởng lâu dài đến nền kinh tế và tỷ giá hối đoái. Cán cân tổng thể - Cán cân tổng thể bằng tổng hai cán cân: CCVL và CCV. - Trong thực tế, cán cân tổng thể còn bao gồm một hạng mục được gọi là nhầm lẫn và sai sót. 4.4 Cán cân bù đăp Cán cân bù đắp chính thức: - Cán cân bù đắp chính thức bao gồm các hạng mục như: dự trữ ngoại hối quốc gia, quan hệ với IMF và các ngân hàng TW các nước khác. - Hạng mục dự trữ quốc gia đóng vai trò quyết định. - Tổng của hai cán cân tổng thể và bù đắp chính thức luôn bằng không. 5. Thâm hụt_Thặng dư BOP Thặng dư và thâm hụt cán cân thương mại: - CCTM có thể cho biết: + Xu hướng vận động của CCVL + Mức độ mở cửa của nền kinh tế + Năng lực cạnh tranh của nền kinh tế - Tình trạng cán cân thương mại ảnh hưởng trực tiếp và nhanh chóng đến tỷ giá, tăng trưởng kinh tế và lạm phát. Ví dụ: CCTM thâm hụt thường tác động làm tỷ giá tăng, nội tệ giảm giá…. Thặng dư và thâm hụt CCVL: -Tình trạng CCVL ảnh hưởng trực tiếp và nhanh chóng đến tỷ giá, tăng trưởng kinh tế và lạm phát. + CCVL thâm hụt ? + CCVL thặng dư ? Thặng dư và thâm hụt cán cân cơ bản: Cán cân cơ bản phản ánh tổng quát tình trạng nợ nước ngoài của một quốc gia vì vốn dài hạn có đặc trưng của sự phân phối lại thu nhập tương đối ổn định trong một thời gian dài giữa một quốc gia và phần thế giới còn lại Thặng dư và thâm hụt cán cân cơ bản: -Sự bù đắp cho nhau giữa thặng dư của CCVL và thâm hụt vốn dài hạn có thể được duy trì lâu dài. - Một quốc gia có CCVL thâm hụt và đồng thời có các luồng vốn ròng dài hạn chảy ra, điều này làm cho cán cân cơ bản bị thâm hụt nặng nề, đây có phải là một tín hiệu xấu của nền kinh tế. Thặng dư_thâm hụt BOP Thặng dư và thâm hụt cán cân tổng thể: - Dưới chế độ tỷ giá cố định: tình trạng cán cân tổng thể cho biết áp lực dẫn đến phá giá hay nâng giá nội tệ. ⇒Để duy trì tỷ giá cố định, NHTW dùng dự trữ ngoại hối để can thiệp Thặng dư_thâm hụt BOP