Bài giảng Chức năng nhà nước - Đỗ Minh Khôi

Chức năng nhà nước Người thực hiện: TS Đỗ Minh Khôi Chức năng của nhà nước 1- Khái niệm chức năng nhà nước 2- Phân loại chức năng nhà nước 3- Hình thức, phương pháp thực hiện chức năng 1- Khái niệm chức năng nhà nước 1.1 Khái niệm chức năng, nhiệm vụ 1.2 Mối quan hệ giữa chức năng và nhiệm vụ 1.3 Sự phát triển của chức năng 1.1 Khái niệm chức năng, nhiệm vụ Khái niệm chức năng: là những phương diện, loại hoạt động cơ bản của nhà nước nhằm thực hiện những nhiệm vụ đặt ra trước nhà nước. Khái niệm nhiệm vụ: những mục tiêu nhà nước cần đạt tới, vấn đề đặt ra nhà nước cần giải quyết. - Mục tiêu: những kết quả cần đạt được xác định trước, thể hiện ý chí chủ quan - Vấn đề khách quan đặt ra cần được nhà nước giải quyết  Phân loại nhiệm vụ: - Nhiệm vụ chung, nhiệm vụ cụ thể - Nhiệm vụ cơ bản lâu dài, nhiệm vụ trước mắt 1.2 Mối quan hệ giữa chức năng và nhiệm vụ Nhiệm vụ có trước và là cơ sở xác định: + Số lượng các chức năng của nhà nước + Nội dung, tính chất các chức năng của nhà nước + Hình thức thực hiện chức năng của nhà nước Chức năng là phương tiện thực hiện nhiệm vụ: + Một chức năng có thể thực hiện nhiều nhiệm vụ + Một nhiệm vụ có thể được thực hiện bởi nhiều chức năng + Chức năng ảnh hưởng đến khả năng hoàn thành nhiệm vụ 1.3 Sự phát triển của chức năng nhà nước Sự phát triển xã hội làm thay đổi về số và chất lượng nhiệm vụ của nhà nước Sự thay đổi của nhiệm vụ sẽ dẫn đến sự thay đổi chức năng của nhà nước + Sự thay đổi của chức năng, nhiệm vụ của nhà nước phụ thuộc vào nhận thức của con người (yếu tố chủ quan) + Sự thay đổi chức năng, nhiêm vụ của nhà nước xuất phát từ sự chuyển biến của thực tại xã hội (khách quan). 2- Phân loại chức năng 2.1 Chức năng đối nội, chức năng đối ngoại 2.2 Chức năng nhà nước và chức năng của cơ quan nhà nước 2.3 Chức năng lập pháp, hành pháp, tư pháp 2.4 Các chức năng khác 2.1 Chức năng đối nội, chức năng đối ngoại Căn cứ phân chia dựa trên lĩnh vực phạm vi lãnh thổ của sự tác động Chức năng đối nội: thực hiện những nhiệm vụ bên trong của quốc gia Chức năng đối ngoại, thực hiện những nhiệm vụ bên ngoài quốc gia đó Chức năng đối nội có vai trò quan trọng và ảnh hưởng rất lớn đến chức năng đối ngoại 2.2 Chức năng nhà nước, chức năng của cơ quan nhà nước Phân chia dựa trên tính hệ thống và chủ thể thực hiện chức năng Chức năng nhà nước là chức năng chung của toàn bộ bộ máy nhà nước thể hiện qua việc thực hiện chức năng của các cơ quan nhà nước Chức năng của cơ quan nhà nước góp phần thực hiện chức năng chung của nhà nước 2.3 Chức năng lập pháp, hành pháp, tư pháp • Phân chia dựa trên cơ sở tính chất hoạt động pháp lý của nhà nước • Chức năng lập pháp là hoạt động xây dựng pháp luật • Chức năng hành pháp là hoạt động thi hành pháp luật • Chức năng tư pháp là hoạt động bảo vệ pháp luật 2.4 Các chức năng khác Dựa trên lĩnh vực hoạt động thực tế của nhà nước chia thành: Chức năng kinh tế: quản lý về những hoạt động kinh tế Chức năng văn hóa: quản lý nhà nước về văn hóa Chức năng xã hội: thực hiện sự quản lý nhà nước về các lĩnh vực xã hội 3- Hình thức và phương pháp thực hiện chức năng 3.1 Hình thức thực hiện chức năng 3.2 Phương pháp thức hiện chức năng 3.1 Hình thức thực hiện chức năng • Hình thức mang tính pháp lý là hình thức thực hiện chức năng chủ yếu của nhà nước thể hiện trong các hoạt động xây dựng, thực hiện và bảo vệ pháp luật. • Hình thức không/ ít mang tính pháp lý thể hiện trong các hoạt động tổ chức vật chất, tuyên truyền, giáo dục 3.2 Phương pháp thực hiện chức năng • Dựa trên tính chất của việc thực hiện quyền lực nhà nước chia thành: – Phương pháp cưỡng chế được thực hiện bằng sức mạnh vũ lực – Phương pháp giáo dục, thuyết phục tác động thông qua tư tưởng để chủ thể thực hiện mang tính tự nguyện • Dựa trên sự tương tác với nhiệm vụ: – Nhà nước trực tiếp can thiệp, tác động – Nhà nước can thiệp gián tiếp qua cơ chế thi trường Sự thay đổi chức năng của nhà nước Xã hội phát triển Nhieämvuï thay ñoåi Chức năng thay đổi Yếu tố chủ quan Yếu tố khách quan Câu hỏi 1. Phân tích khái niệm chức năng và nhiệm vụ của bộ máy nhà nước. 2. Phân tích mối liện hệ giữa chức năng và nhiệm vụ. 3. Phân tích các yếu tố và quá trình xuất hiện, biến đổi chức năng của nhà nước. 4. Phân tích các căn cứ phân loại chức năng nhà nước. 5. Phân tích mối quan hệ giữa chức năng, nhiệm vụ với bản chất nhà nước. 6. Nêu và phân tích các hình thức thực hiện chức năng của nhà nước. 7. Nhà nước có các phương pháp gì để thực hiên chức năng của mình. 8. Chủ thể và yếu tố nào quyết định nhiệm vụ của nhà nước. 9. Hình thức thực hiện chức năng chỉ nên là hình thức pháp lý? 10. Căn cứ nào cho phép nhà nước sử dụng biện pháp cưỡng chế để thực hiện chức năng? 11. Chức năng và nhiệm vụ của nhà nước có tính hệ thống?. 12. Nhà nước là người tạo ra của cải hay điều kiện cho xã hội? 13. Chủ thể nào quyết định tính chất và phạm vi của chức năng nhà nước. Tình huống 1. Theo anh (chị) những hoạt động sau đây Hoạt động nào nên làø chức năng của nhà nước: Cai trị trấn áp giai cấp; Bóc lột giai cấp; Bảo vệ lợi ích giai cấp; Quản lý xã hội; Bảo vệ lợi ích chung; giữ ổn định xã hội; sản xuất của cải vật chất. 2. Hãy xác định chức năng của nhà nước thông qua hoạt động của doanh nghiệp nhà nước: là sản xuất hay quản lý kinh tế. 3. So sánh một chức năng của hai nhà nước khác nhau về bản chất.