Bài giảng Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính

BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH HÔ HẤP – THỞ BỘ MÁY HÔ HẤP BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH (BPTNMT) HÔ HẤP – THỞ Thở ( Breathing ) : là sự trao đổi không khí giữa cơ thể với môi trường ; hít vào (hít không khí [Oxy, O2 ] vào phổi), thở ra(đưa thán khí [Carbonic, CO2] ra khỏi phổi),có thể kiểm soát được Hô hấp ( Respiration): chuyển O2 từ phổi vào máu, và lấy CO2 ra khỏi cơ thể, không kiểm soát được. - O2 chuyển thực phẩm ra năng lượng, cần thiết cho hoạt động của cơ thể. - CO2 sinh ra do chuyển hóa tế bào trong cơ thể, CO2 tích tụ không tốt cho cơ thể .HÔ HẤP – THỞ Nhịp thở: 1 phút thở 15 lần Nhịp thở nhanh hay chậm tùy mức độ hoạt động và cảm xúc . Hân hoan, hớn hở , tức giận→ thở dồn dậpBuồn rầu,chán nản → thở uể oải, kéo dài thườn thượt HÔ HẤP – THỞ B. BỘ MÁY HÔ HẤP Hô hấp trên : khoang mũi, khoang miệng, hầu họng, nắp thanh quản Hô hấp dưới : thanh quản, khí quản, phế quản , các tiểu phế quản , phổi .B. BỘ MÁY HÔ HẤP Thở có 3 động tác: Hít vào: chủ động, ngắn dài tùy ý, các cơ liên sườn dãn ra, cơ hoành hạ xuống , lồng ngực rộng, phổi tăng dung tích để chứa tối đa không khí .Nín thở ngắn để trao đổi không khí.Thở ra: thụ động, thải thán khí ra ngoài .Cơ hoành nâng lên, lồng ngực hẹp, không khí thoát ra ngoài B. BỘ MÁY HÔ HẤP Phổi hoạt động như thế nào ? Bình thường, khi hít vào không khí từ mũi, miệng  đường dẫn khí  túi khí nhỏ nhất của phổi, gọi là phế nang. Trong những túi khí, O2 mà ta hít vào đi ngang qua thành của phế nang để vào dòng máu và CO2 đi theo chiều ngược lại , ra khỏi dòng máu, trở lại phế nang và rồi thải trừ bằng thở ra, CO2 là sản phẩm của sự chuyển hóa trong cơ thể và phải được thải ra đều đặn.B. BỘ MÁY HÔ HẤP Trao đổi khí tại phế nangC. BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH (BPTNMT)COPD (Chronic Obstructive Pulmonary Disease) BPTNMT là bệnh gì ? Bệnh thuộc hệ thống đường hô hấp.Bệnh phổi thường gặp ở Việt Nam, ảnh hưởng đến hằng triệu người trên thế giới.Nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ 4 trên thế giới và dự đoán đứng hàng thứ 3 vào năm 2020, sau bệnh tim thiếu máu cục bộ và tai biến mạch máu não. Mỗi năm, căn bệnh này đã cướp đi mạng sống hơn 3 triệu người trên toàn thế giới .C. BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH (BPTNMT)BPTNMT là bệnh thường gặp, có thể dự phòng và điều trị đượcBiểu hiện bằng tắc nghẽn luồn khí dai dẳng và thường tiến triển nặng dần, kết hợp với tăng đáp ứng viêm mạn tính tại đường thở và phổi với các hạt và khí độc hại đứng đầu là hút thuốc lá, kế tiếp là tiếp xúc ô nhiễm môi trường trong nhà và nơi làm việc.C. BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH (BPTNMT)Hút thuốc lá : yếu tố nguy cơ hàng đầu, hút thuốc lá trong thời gian lâu dài là nguyên nhân của hầu hết các trường hợp BPTNMT. 20-25% người hút thuốc lá sẽ xuất hiện triệu chứng BPTNMT trong tương lai .Tăng nhanh tốc độ suy giảm chức năng phổi Bệnh dễ vào đợt cấp Đáp ứng với thuốc điều trị kémHút thuốc lá không phải là nguy cơ duy nhất gây BPTNMT, nhiều bệnh nhân không hút thuốc lá vẫn bị BPTNMT .C. BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH (BPTNMT)Ô nhiễm không khí trong nhà : đun nấu bằng củi, than và các chất đốt sinh khói được xem là yếu tố nguy cơ quan trọng gây BPTNMT, đặc biệt ở nữ. Phụ nữ Trung Quốc hút thuốc lá ít nhưng tỉ lệ BPTNMT khá cao, hơn cả nam giới, có thể do tiếp xúc với khói trong nhà từ đun bếp quá nhiều. Ô nhiễm môi trường làm việc : bụi vô cơ, hữu cơ, hóa chất và khói từ sản xuất công nghiệp chiếm 10 -20% nguyên nhân gây triệu chứng lâm sàng trong BPTNMT C. BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH (BPTNMT)Khi bị BPTNMT, thành của các đường dẫn khí bị dày lên , phù nề, tăng tiết chất nhày, cơ bao quanh đường dẫn khí co thắt làm đường dẫn khí hẹp lại, không khí khó đi vào phổi, các phế nang bị phá hủy  tăng tình trạng ứ khí và giảm khả năng trao đổi khí ở phổi, các đường dẫn khí dễ bị nhiễm trùng vì người bệnh khó khạc ra hết được các chất nhày .C. BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH (BPTNMT)BPTNMT là bệnh mạn tính, nặng dần theo thời gian, chi phí điều trị ngày càng nhiều theo mức độ nặng dần của bệnh nhất là những đợt cấp tính Đáp ứng viêm bất thường trên toàn thân là lí do giải thích các bệnh đồng mắc trên người BPTNMT, bao gồm: suy kiệt, teo cơ, bệnh lý tim mạch, thiếu máu , loãng xương, trầm cảm.C. BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH (BPTNMT)Triệu chứng lâm sàng BPTNMT :Triệu chứng điển hình : Ho, khạc đàm nhày, khó thở, nặng ngực là triệu chứng thường gặp của BPTNMT.Ho xuất hiện nhiều năm trước khi giới hạn thông khí được phát hiện, thường người bệnh không lưu ý vì nghĩ rằng ho do thuốc lá, thường ho về sáng khi thức dậy và có đàm, ho nặng lên về mùa lạnh và trong các đợt nhiễm trùng đường hô hấp .Ho sẽ tăng dần theo thời gian, liên tục trong ngày, ít khi chỉ ho về đêm .Khạc đàm lúc đầu dịch nhày, lượng ít; đàm đục có trong các đợt cấp, về sau khạc đàm thường xuyên hơn.C. BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH (BPTNMT)Khó thở : âm thầm và nặng dần theo thời gian, BN có cảm giác thiếu không khí, thở nặng, phải cố gắng để hít thở. Đầu tiên,khó thở khi BN đi lên cầu thang, khi đi nhanh trên đường bằng, sau đó đi chậm hơn so với người cùng tuổi. Ngay cả khi xuất hiện khó thở khi gắng sức cũng nghĩ rằng do tuổi già và khi BN đến khám bệnh thì thường CN hô hấp giảm rất nhiều .Khó thở tiến triển dần theo thời gian, tồn tại liên tục, khó thở tăng lên khi gắng sức và sau mỗi đợt nhiễm trùng đường hô hấp, khó thở là lý do thông thường khiến BN đi khám bệnh. - Không phải ai ho và khạc đàm cũng là BPTNMT và cũng không phải BPTNMT là có ho. C. BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH (BPTNMT)Triệu chứng của BPTNMT đôi lúc giống như hen suyển. Hen suyển cũng gây khó thở, thường xảy ra ban đêm hoặc khi thời tiết thay đổi hay gặp dị nguyên: phấn hoa, ăn thức ăn như tôm cua , và thường có tiền sử hen từ nhỏ hoặc trong gia đình ( hen hay bệnh dị ứng: mề đay, chàm , viêm mũi dị ứng). - Đo CN hô hấp để chẩn đoán BPTNMT và giúp phân biệt BPTNMT với bệnh hen suyền, xơ phồi . → khi ho kéo dài hoặc khó thở phải nhanh chóng đi khám BS chuyên khoa hô hấp để chẩn đoán xác định và điều trị hiệu quả .C. BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH (BPTNMT)Đợt cấp BPTNMT: khó thở nhiều hơn , khạc đàm nhiều hơn, đàm đổi màu. Những đợt cấp ngày càng nhiều hơn , gần nhau hơn và thời gian mỗi đợt dài hơn C. BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH (BPTNMT)Triệu chứng toàn thân : dần dần xuất hiện khi BPTNMT nặng hơn .Suy dinh dưỡng: do khó thở, mệt gây cản trở việc ăn uống, hấp thu thức ăn kém, lo lắng về bệnh tật hoặc do tác dụng phụ của các thuốc điều trị Suy dinh dưỡng → suy giảm khả năng miễn dịch, tạo điều kiện thuận lợi cho nhiễm khuẩn và dẫn đến các đợt cấp. Gầy sút, sụt cân, suy kiệt do mất khối nạc trong cơ thể .C. BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH (BPTNMT)Triệu chứng toàn thân : dần dần xuất hiện khi BPTNMT nặng hơn .Teo cơ : hiện tượng tự tiêu hủy tế bào, ít cử động góp phần nặng thêm tình trạng khó thở của BNLoãng xương: viêm nhiễm toàn thân, dùng Corticoid kéo dài Trầm cảmThiếu máu hồng cầu nhỏ đẳng sắc, đẳng bào do viêm . Tăng nguy cơ bị các bệnh tim mạch : thiếu máu cơ tim, nhồi máu cơ tim C. BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH (BPTNMT)Triệu chứng lâm sàng của BPTNMT rất đa dạng và diễn biến âm thầm, BN thường đến khám bệnh khi bệnh đã nặng, CN hô hấp đã giảm nhiều, nên GOLD (tổ chức quản lý BPTNMT toàn cầu) đưa ra các triệu chứng gợi ý BPTNMT và khuyến cáo mọi người khi có các triệu chứng này phải đi khám bệnh và đo CN hô hấp Đang hay đã từng hút thuốc lá Tuổi > 40 Ho kéo dài Khạc đàm kéo dài Khó thở hơn người cùng tuổi C. BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH (BPTNMT)Triệu chứng cận lâm sàng X quang tim phổi : có thể thấy hình ảnh khí phế thủng; loại trừ lao. ung thư .Khí máu động mạch: giảm O2 máu , tăng CO2 trong trường hợp nặng Đo CN hô hấp : tình trạng tắc nghẽn đường thở phục hồi không hoàn toàn sau nghiệm pháp dãn phế quản C. BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH (BPTNMT)Cần làm gì khi bị BPTNMT : BPTNMT : gánh nặng cho bản thân, gia đình, xã hội Khi nghi ngờ BPTNMT → khám bệnh sớm Khi xác định có BPTNMT → xây dựng mối quan hệ đồng hành với BS để cùng tiến hành điều trị Tuân thủ các chế độ điều trị về thuốc men, tập luyện và dinh dưỡng Tái khám đều đặn , đúng hẹn .C. BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH (BPTNMT)Cần làm gì khi bị BPTNMT :Phòng tránh các yếu tố nguy cơ : việc làm đầu tiên để điều trị BPTNMT Ngưng hút thuốc lá(cai thuốc lá): chậm diễn biến nặng lên, bệnh ổn định, ít vào đợt cấp Nơi làm việc : thông gió tốt, giảm thiểu tiếp xúc chất độc hại từ mt sống , làm việc.Tiêm ngừa :Cúm 1 lần/ năm Viêm phổi do phế cầu , mỗi 3 năm / 1 lần Phục hồi CN HH : cải thiện chất lượng sống , nâng cao khả năng gắng sức . C. BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH (BPTNMT)Điều trị: Thuốc là nền tảng trong điều trịThuốc dãn phế quản đường hít : BS chọn lựa các thuốc dãn phế quản phù hợp tình trạng từng bệnh. BN nên tuân thủ về liều lượng, cách dùng dụng cụ xịt C. BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH (BPTNMT)Điều trị: Thuốc là nền tảng Thuốc Corticoid dạng hít: Được chỉ định khi BN bị BPTNMT từ vừa đến nặng ( FEV 1 3 lần/ 1 năm ) Oxy dài hạn khi có suy hô hấp mạn, có giảm oxy . C. BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH (BPTNMT) Trường hợp ứ khí phế nang nặng→ cắt bỏ bóng khí ,giảm thể tích phổiKhi có đợt cấp → khám bệnh ngay, dùng Corticoid toàn thân và kháng sinh