Bài giảng Bảo trì và khắc phục sự cố phần cứng máy tính

Bảo trì và khắc phục sự cố phần cứng máy tính Tài liệu dành cho học viên VSIC Education Corporation – Tác giả: Huỳnh Lê Bảo Thiện 12 6. Vệ sinh màn hình Màn hình khi sử dụng lâu ngày bị bám bụi bẩn lên vỏ máy và bề mặt hiển thị làm giảm khả năng quan sát của người sử dụng. ¾ Đối với lớp vỏ nhựa có thể dùng các chất tẩy như: SUMO và vải mềm làm sạch. ¾ Đối với bề mặt hiển thị nên dùng vải mềm thấm nước hoặc chất tẩy pha loãng làm sạch bụi bẩn. Chú ý: ¾ Không sử dụng các hóa chất dung môi mạnh như : aceton, cồn, ….hoặc chất tẩy có chứa các dung môi để vệ sinh màn hình, những chất này có thể làm hư (đổi màu) hoặc làm nứt vỏ màn hình. Lớp phủ bề mặt chống chói/chống tĩnh điện cũng có thể bị ảnh hưởng. ¾ Không được đè mạnh lên màn hình loại LCD. Điều này có thể gây nứt, bể hư hỏng lớp LCD ¾ Không được xịt nước hoặc chất tẩy trực tiếp lên màn hình. Điều này có thể gây hư hỏng, sốc điện hoặc cháy. ¾ Ngắt nguồn điện màn hình khi làm vệ sinh màn hình. Bảo trì và khắc phục sự cố phần cứng máy tính Tài liệu dành cho học viên VSIC Education Corporation – Tác giả: Huỳnh Lê Bảo Thiện 13 Ổ ĐĨA CỨNG (HARD DISK DRIVE) NỘI DUNG 1. Sự cố HDD 2. Kiểm tra khắc phục Bad Sector 3. Low Level Format 4. Zero Fill 5. Các phần mềm tiện ích 1. Sự cố HDD a) Các dấu hiệu nhận biết hư hỏng HDD HDD có chức năng lưu trữ dữ liệu cho hoạt động của một máy tính hoặc một hệ thống gồm nhiều máy tính, một hư hỏng hay lỗi phát sinh trên HDD có khả năng làm tê liệt hoạt động của máy tính và xấu hơn nữa làm mất dữ liệu lưu trữ. Một điều không được hay là khả năng can thiệp sửa chữa hoặc thay thế những thành phần, linh kiện trong HDD là không thể. Khi tháo gở HDD chúng ta cần có một môi trường sạch sẽ (phòng kín không có bất kỳ hạt bụi cực nhỏ nào!!!) và các dụng cụ hổ trợ để tháo gở an toàn. Ngay cả khi có đầy đủ trang bị thì việc tìm kiếm thành phần thay thế cũng rất khó khăn. Nhưng không phải tất cả các lỗi của HDD đều không thể khắc phục được, một vài phần mềm chuyên dụng cho phép khắc phục số ít lỗi của HDD mà không cần thay thế mới. Một số dấu hiệu nhận biết HDD hư hỏng thường gặp: ¾ Phát ra tiếng động bên trong HDD lúc hoạt động ¾ Thường xuyên báo lỗi khi thực hiện ghi, chép file. ¾ Thời gian truy xuất dữ liệu từ HDD rất lâu. ¾ Các folder và file tự động thay đổi lộn xộn hoặc biến mất không lý do. ¾ Thường xuyên bị treo khi khởi động Windows. ¾ CMOS không nhận biết HDD. ¾ Không thể Fdisk hay Format được. b) Các lỗi phổ biến và biện pháp giải quyết: ST T Triệu chứng Nguyên nhân Giải quyết 1 CMOS không nhận thấy HDD Mất điện áp cung cấp Kiểm tra và gắn chặt lại đầu cắp nguồn điện cho HDD Jump master/slave không đúng Kiểm tra jump master/slave Lỗi Cáp tín hiệu Thay cáp mới Bảo trì và khắc phục sự cố phần cứng máy tính Tài liệu dành cho học viên VSIC Education Corporation – Tác giả: Huỳnh Lê Bảo Thiện 14 Cấu hình sai trong CMOS Vào CMOS chọn chức năng “Auto-detect” HDD. Mạch điện HDD hỏng Thay thế mạch điện HDD hỏng đầu đọc/ghi Thay thế HDD 2 Không thể Fdisk hoặc Format HDD Có Bad sector tại track0 của HDD Low level format HDD hỏng đầu đọc/ghi Thay thế HDD 3 Xuất hiện thông báo lỗi: “No fixed disk present” CMOS không nhận thấy HDD Như phần 1 4 Xuất hiện thông báo lỗi: “Sector not found Retry, Abort, Ignore, Fail?” Hoặc: “Error reading drive C: Retry, Abort, Ignore, Fail?” Hoặc: “A serious error occur when reading driver C:, Retry or Abort ?” HDD có Bad Sector 9 Dùng phần mềm tìm và phục hồi Bad Sector. 9 Format lại HDD. 5 “Track 0 not found” Track 0 của HDD bị lỗi Low level format hoặc thay thế HDD mới. 6 Xuất hiện thông báo lỗi: “Disk boot failure” hoặc “ non system disk” hoặc “ No ROM basic SYSTEM HALTED” HDD chưa được định dạng làm khởi động Dùng Fdisk hoặc Partition Magic kiểm tra định dạng HDD Master boot record (MBR) của HDD bị lỗi hoặc virus Dùng lệnh “fdisk/mbr” phục hồi MBR. 7 Xuất hiện thông báo lỗi: “File allocation table bad” Bảng ghi định vị file (FAT) bị lỗi. Chạy Scandisk có thể khắc phục lỗi, nếu không được phải Format lại HDD. 8 Xuất hiện thông báo lỗi “Trying to recover allocation uint xxxx” khi format HDD Có một bad sector tại địa chỉ “XXXX” Low Level Format Bảo trì và khắc phục sự cố phần cứng máy tính Tài liệu dành cho học viên VSIC Education Corporation – Tác giả: Huỳnh Lê Bảo Thiện 15 9 Xuất hiện thông báo lỗi “Primary (Secondary) hard disk fail” Lỗi khi kiểm tra HDD trong quá trình POST Vào CMOS chọn chức năng “Auto-detect” HDD. Mạch điện của HDD hỏng Thay thế mạch điện hoặc HDD 10 CMOS không nhận đủ dung lượng HDD Version của BIOS quá củ không tương thích Cập nhật BIOS 2. Kiểm tra và khắc phục Bad sector Một HDD chứa hàng triệu sector trên bề mặt đĩa từ, một sector gọi là “bad” khi nó không có khả năng đọc/ghi dữ liệu. Thông thường “Bad setor” xảy ra do một trong hai trường hợp sau: ¾ Bad vật lý (physical): do lớp phủ từ tính trên bao phủ đĩa từ bị trầy, xước hoặc bong tróc tại một vùng nào đó. ¾ Bad logic: xãy ra do lỗi của đầu từ HDD ghi dữ liệu không chính xác hoặc Cluster đó được ghi đè dữ liệu lên nhiều lần khiến hệ điều hành không nhìn nhận chính xác và tự động đánh dấu Bad Sector. Với các phần mềm chuyên dụng các “Bad setor” có thể được tìm kiếm và phục hồi lại, nhưng đây cũng chỉ là giải pháp tạm thời nếu “Bad sector” sinh ra do bề mặt đĩa từ trầy, xước. a) HDD Regenerator Phần mềm HDD Regenerator có chức năng quét tìm kiếm và phục hồi “Bad sector” rất tốt, tương thích với mọi định dạng của HDD (FAT, NTFS,…), không làm thay đổi cấu trúc dữ liệu hay mất dữ liệu. Khuyết điểm của phần mềm này là chỉ hoạt động với hệ điều hành DOS. Khởi động máy tính với hệ điều hành DOS (hoặc FreeDos), sau đó đưa đĩa có phần mềm HDD Regenerator vào hoặc tìm tới thư mục có lưu phần mền này chạy file: hddreg.exe ™ Màn hình chính của phần mềm hiện ra như hình 1: Bảo trì và khắc phục sự cố phần cứng máy tính Tài liệu dành cho học viên VSIC Education Corporation – Tác giả: Huỳnh Lê Bảo Thiện 16 HDD Regenerator v1.51 This program allows to repair bad sector on damaged hard disk drives without any influence on stored information. Report on all recovered sectors will be stored in hddreg.log file. Choose disk drive for scan: Enter choice [ _ ] Copyright © Dmitriy Primochenko 1. 38166 Mb in 78165360 sector 2. 4103 Mb in 8404830 sector Dung lượng và số sector của HDD1 Dung lượng và số sector của HDD2 Hình 1 Trong màn hình này sẽ xuất hiện thông báo về dung lượng và số lượng sector của từng HDD hiện có. Nhập số thứ tự HDD cần kiểm tra vào phần “Enter choice” để bắt đầu. Nếu chỉ có duy nhất một HDD trong máy thì nhấn “Enter”. ™ Màn hình tiếp theo cho phép lựa chọn quét toàn bộ dung lượng HDD hay chỉ một phần dung lượng bằng cách nhập vào số Mb bắt đầu quét, sau đó nhấn “enter” (hình 2). Hình 2 Bảo trì và khắc phục sự cố phần cứng máy tính Tài liệu dành cho học viên VSIC Education Corporation – Tác giả: Huỳnh Lê Bảo Thiện 17 Ví dụ: chọn 1000Mb, phần mềm HDD Regenerator sẽ bắt đầu từ byte thứ 1000M đến cuối, phần từ đầu đến byte thứ 999M được bỏ qua. ™ Quá trình quét tìm “Bad sector” và phục hồi “Bad sector” bắt đầu, thời gian quét và phục hồi rất lớn do phải quét từng sector trên bề mặt HDD (hình 3). HDD Regenerator v1.51 This program allows to repair bad sector on damaged hard disk drives without any influence on stored information. Report on all recovered sectors will be stored in hddreg.log file. Copyright © Dmitriy Primochenko Ctrl + Break to terminate Scanned 18 Mb (39000 sectors) B – 0 bad sectors found R – 0 bad sectors recovered Số bad sector tìm thấy Số bad sector được phục hồi Scanning driveTiến trình thực hiện Hình 3 Số lượng “Bad sector” tìm thấy và số lượng “Bad sector” được phục hồi sẽ hiển thị phía góc trái bên dưới màn hình (hình 4). Hình 4 ™ Để dừng chương trình nhấn tổ hợp phím “Ctrl + Break”. Một điều cần ghi nhớ là phần mềm HDD Regenerator không có khả năng làm ẩn hay loại bỏ các sector hư hỏng không còn khả năng phục hồi. Một HDD sau khi dùng “HDD Regenerator” phục hồi bad sector vẫn có khả năng hư hỏng lại sau một thời gian sử dụng. b) Flobo hard disk repair Bảo trì và khắc phục sự cố phần cứng máy tính Tài liệu dành cho học viên VSIC Education Corporation – Tác giả: Huỳnh Lê Bảo Thiện 18 “Flobo hard disk repair” là phần mềm hoạt động trong hệ điều hành Windows, tích hợp nhiều chức năng: phục hồi bad sector, kiểm tra bề mặt đĩa, kiểm tra thông tin HDD….Phần mềm Flobo cần được tiến hành cài đặt trên hệ điều hành Windows 98/Me/2000/XP như các ứng dụng thông thường, sau đó vào Start→Programs→Flobo Hard Disk Repair để chạy phần mềm. Hình 5 Giao diện chính của Flobo Hard Disk Repair khá đơn giản, góc trên bên phải là hộp thông báo về các HDD hiện hành, dọc bên trái là các nút công cụ, chính giữa là phần hiển thị các thông tin kỷ thuật của HDD (hình 6). Nhấp trái chuột chọn HDD cần kiểm tra trước, sau đó nhấp trái chuột vào một trong các nút công cụ để thực hiện kiểm tra hay sửa chữa bad sector. Hình 6 ¾ Bad sector repair: Tìm kiếm và phục hồi các sector bị bad trên đĩa từ. ¾ Speed Test: kiểm tra tốc độ ghi/đọc (Mbps), số vòng quay (rpm) của HDD. ¾ HDD Information: kiểm tra và hiển thị tất cả các thông số kỷ thuật của HDD. ¾ Surface Test: quét kiểm tra bề mặt vật lý đĩa từ. Bảo trì và khắc phục sự cố phần cứng máy tính Tài liệu dành cho học viên VSIC Education Corporation – Tác giả: Huỳnh Lê Bảo Thiện 19 ¾ Media Stability:Kiểm tra độ bền. ¾ Controller Test:Kiểm tra mạch điều khiển. 3. Low level format “Low level format” (Format cấp thấp) hay còn được gọi “Physical format” là việc phân chia, định dạng các Track và Sector trên bề mặt đĩa từ của HDD, Format cấp thấp sẽ ghi lại thông tin định dạng lên từng sector của HDD về mặt vật lý phù hợp với trạng thái đầu ghi/đọc thời điểm đó và đánh dấu loại bỏ các sector hư hỏng (nếu có) khỏi danh sách quản lý của mạch điều khiển, cụ thể quá trình format cấp thấp sẽ thực hiện ba nhiệm vụ sau: ¾ Chia Track, tạo Track Number ở mỗi đầu Track để quản lý Track . ¾ Chia sector, tạo sector ID (Identify) ở đầu mỗi sector để giúp cho đầu đọc/ghi có thể nhận diện được vị trí bắt đầu của một sector. Tạo một byte CRC (Cyclic Redundancy Check) kiểm tra lỗi hay kiểm tra tình trạng của sector. Giữa hai sector kế tiếp nhau trên cùng một track sẽ cách nhau một khoảng trống, khoảng trống này được dùng để dự phòng trong trường hợp đầu từ bị lệch, nó vẫn có thể đọc được sector tiếp theo. ¾ Đánh số thứ tự của các sector trên mỗi Track. Thường HDD đã được nhà sản xuất format cấp thấp trước khi xuất xưởng, việc format cấp thấp một HDD đang sử dụng chỉ nên thực hiện khi HDD phát sinh lỗi không thể khắc phục được bằng các biện pháp thông thường như: không thể fdisk, format hay xuất hiện bad sector… Các điều cần chú ý khi thực hiện format cấp thấp: ¾ Toàn bộ dữ liệu, thông tin trong HDD hoàn toàn bị xóa không thể phục hồi, HDD hầu như được trả về trạng thái ban đầu khi vừa xuất xưởng. ¾ Đầu đọc/ghi hoặc bề mặt đĩa từ hư hỏng quá nặng thì việc format cấp thấp cũng không thể phục hồi được HDD. ¾ Format cấp thấp có khả năng gây thiệt hại về mặt từ tính với HDD, do đó không nên lạm dụng quá đáng làm giảm tuổi thọ của HDD. Đôi khi format cấp thấp cũng gây hư hỏng hoàn toàn một HDD nếu đầu đọc/ghi đã bị thiệt hại nặng qua quá trình sử dụng. ¾ Phần mềm format cấp thấp được cung cấp từ các nhà sản xuất HDD, phần mềm của hãng nào chỉ hổ trợ cho HDD của hãng đó. Một số phần mềm format cấp thấp được lập trình làm việc với nhiều loại HDD khác nhau nhưng không được chuyên sâu. Format cấp thấp với phần mềm “Ontrack Disk Manager” Ontrack Disk Manager là phần mềm quản lý HDD bao gồm nhiều chức năng: fdisk, format, chia partition, format cấp thấp…, hoạt động với hệ điều hành DOS, tương thích với tất cả các loại HDD: Maxtor, Hitachi, Seagate, Samsung, Toshiba, Fujitsu, IBM, Quantum, Western Digital. Khởi động máy tính với hệ điều hành DOS, sau đó chạy chương trình “On track Disk Manager” từ đĩa CD hoặc đĩa mềm FDD. ™ Đầu tiên màn hình sẽ xuất hiện thông báo cảnh báo, nếu chập nhận nhấn tổ hợp phím “Alt+C”, nhấn bất kỳ phím nào để kết thúc chương trình (hình 7). Bảo trì và khắc phục sự cố phần cứng máy tính Tài liệu dành cho học viên VSIC Education Corporation – Tác giả: Huỳnh Lê Bảo Thiện 20 Hình 7 ™ Sau khi nhấn “Alt + C” menu chính của phần mềm xuất hiện, di chuyển vệt sáng chọn “(M) aintenace Options” (hình 7a) để vào menu Maintenace options. Trên menu “Maintenace Options” tiếp tục di chuyển vệt sáng chọn “(U) tiltties (hình 7b). Hình 8 ™ Tiếp theo thông tin về các HDD hiện hành sẽ xuất hiện bên góc phải và menu lựa chọn HDD bên góc trái (hình 9). Cần chú ý chọn đúng HDD cần format. Hình 9 ™ Chọn chức năng “Low Level Format” (hình 10) Bảo trì và khắc phục sự cố phần cứng máy tính Tài liệu dành cho học viên VSIC Education Corporation – Tác giả: Huỳnh Lê Bảo Thiện 21 Hình 10 ™ Chọn “(Y)ES” nếu muốn tiếp tục format cấp thấp HDD, chọn “(N)O” để kết thúc chương trình (hình 11). Hình 11 ™ Sau khi chấp nhận quá trình format cấp thấp bắt đầu từ 0% đến 100% bề mặt đĩa từ (hình 12), thời gian hoàn thành format cấp thấp một HDD phụ thuộc vào dung lượng cũng như tình trạng của HDD, thường mất khoảng 6 giờ cho một HDD 40GB. Hình 12 Muốn dừng quá trình format cấp thấp khi chưa hoàn thành 100% có thể nhấn phím “ESC”, nhưng lúc này HDD vẫn được xem như đã format, thông tin, dữ liệu bên trong HDD đã bị xóa. Bảo trì và khắc phục sự cố phần cứng máy tính Tài liệu dành cho học viên VSIC Education Corporation – Tác giả: Huỳnh Lê Bảo Thiện 22 4. Zero Fill Zero fill là quá trình xóa sạch dữ liệu ghi trên từng sector của HDD (không phục hồi lại được). Khác với Low Level Format, Zero Fill không định dạng lại Track và Sector mà chỉ tẩy sạch tất cả các sector bằng cách ghi đè trạng thái 0 byte lên từng sector một, do đó Zero Fill ít ảnh hưởng đến tuổi thọ của HDD. Zero fill có khả năng phục hồi các ‘bad sector” sinh ra bởi nhiểu loạn từ của HDD. Những phần mềm quản lý HDD (Disk manager) của các hãng sản xuất đều có tích hợp cả hai “ZeroFill” và “Low level Format”, hoặc sử dụng phầm mềm “Ontrack Disk Manager”. Tiến trình thực hiện Zero Fill tương tự như Low Level Format, nhưng khi vào đến menu “Select Utility Option” chọn “Zero Fill Drive” thay vì chọn “ Low Level Format” (hình 13). Hình 13 Muốn ngưng quá trình Zero Fill khi chưa hoàn thành 100% có thể nhấn phím “ESC”, nhưng lúc này xem như thông tin, dữ liệu bên trong HDD đã bị xóa. 5. Các phần mền tiện ích của HDD a) Ontrack Disk Manager: bao gồm hai chức năng Format cấp thấp và Zero Fill, hoạt động trên nền hệ điều hành DOS, tương thích với tất cả các nhãn hiệu HDD hiện nay. Download và tham khảo chi tiết tại: software/diskmanager.aspx. b) Hard Disk Low Level Format tools: phần mềm miễn phí cho phép Format cấp thấp tất cả các nhãn hiệu HDD hiện nay, hoạt động trên nền hệ điều hành Windows 98/2000/XP, hổ trợ giao diện ATA-SATA-USB. Download và tham khảo chi tiết tại: c) SeaTools: phần mềm gồm nhiều chức năng kiểm tra và format cấp thấp HDD nhãn hiệu Seagate và Maxtor, hoạt động trên nền hệ điều hành Dos. Download và tham khảo chi tiết tại: d) Hutil: phần mềm tiện ích chẩn đoán và format cấp thấp HDD nhãn hiệu SamSung, hoạt động trên nền hệ điều hành Dos. Download và tham khảo chi tiết tại: e) HDAT2: phần mền kiểm tra và chẩn đoán các loại HDD giao tiếp ATA-SATA-SCSI- USB, hoạt động trên nền hệ điều hành Dos. Download và tham khảo chi tiết tại: f) Flobo hard disk repair: phần mền kiểm tra, chẩn đoán và sửa lỗi các loại HDD, hoạt động trên nền hệ điều hành Windows. Download và tham khảo chi tiết tại: